door Koos van Houdt

De tip kwam van collega Peter. Via contacten die hij in het verleden ter plekke in Rusland (en de gehele voormalige Sovjet Unie) heeft opgebouwd ziet hij op YouTube filmpjes voorbij komen, waarop veel schroot valt te zien. Niet zoals in ons land, waar bedrijven die schroot netjes verwerken en waar dit metaalafval in speciale bakken is opgeslagen. In het onmetelijk grote Rusland is onmetelijk veel land beschikbaar, waar voorwerpen van oud ijzer zo maar zijn achtergelaten. Niemand weet om hoeveel schroot het gaat. En nog veel minder is bekend over de vergiftiging in de bodem, waarmee de Russen zichzelf hebben opgescheept. Maar na een jaar oorlog zien veel Russen op het platteland de kans schoon een graantje mee te pikken.

Ze verzamelen in bij wijze van spreken de eigen achtertuin en op de grote wijde vlaktes zoveel mogelijk schroot en verpatsen dat aan bedrijven die wapens produceren. De beschouwingen na één jaar oorlog in Oekraïne gaan over van alles. De kapot geschoten Antonov op het vliegveld Hostomel nabij de hoofdstad, is symbool voor de mislukte aanval op Kyiv. (Kiev). Maar die zaterdag gepubliceerde foto laat wel schroot zien, maar dan als symbool voor de prijs die wordt betaald voor de oorlog. Rusland koestert echter steeds talrijker wordende patriotten die schroot verzamelen voor het voortzetten van de aanvallen op het broedervolk. Daar worden ploegscharen omgesmeed tot wapens.

Denken we aan schroot, dan denken we ook aan de aloude Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal. De oudste in de familie van Europese organen stamt uit het begin van de jaren vijftig. De Europese samenwerking dankt er haar ideaal aan. ‘Nooit meer oorlog’, werd de slogan.

De belangrijkste economische sectoren van de Europese oorlogsindustrie uit de Tweede Wereldoorlog werden onder een Europese Hoge Autoriteit gebracht. Op een zeker moment, zo vertelde een Nederlandse diplomaat die werkzaam was in de luxe kantoorvilla in Luxemburg van de EGKS, deden we niet veel meer dan de handel in schroot op een ordelijke wijze vormgeven. Het was een zekere en doeltreffende route om wapens om te smeden tot ploegscharen. Staal moet er onder ons wel zijn voor veel producten waarmee de samenleving vorm is gegeven. Maar staal mocht niet meer worden gebruikt voor wapens. Want zonder wapens immers geen oorlog.

Josep Borrell, de zittende Europese hoge vertegenwoordiger voor het buitenlands beleid, sprak afgelopen zaterdag 18 februari op de jaarlijkse Veiligheidsconferentie in München. Borrell heeft de leeftijd om ergens aan de Spaanse ‘costa’ in een mooie villa van zijn levensavond te genieten.

Maar in plaats daarvan is hij opper-oorlogsleider namens de Europese Unie. Borrell ziet een paar dingen. Eén ervan: in de Europese Unie wordt schroot nog steeds niet of althans veel te weinig gebruikt voor het smeden van wapens en munitie.

Wanneer de Europese Unie de mooie woorden richting Oekraïne wil waar maken dan zal van het schroot van ploegscharen weer meer voor wapens moeten worden gebruikt. Dat is de wrange ironie van de geschiedenis van het Europese staal, ruim zeventig jaar na de oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal. Borrell is de eerste om te onderschrijven dat Poetin de agressieve oorlog met Oekraïne niet mag winnen en niet zal winnen. Maar als in de Europese Unie nog een jaar nodig is om schroot tot wapens en munitie om te zetten, zal dat niet lukken. Zo zei hij met zoveel woorden in München.

Het roept de vraag op of het westen in het algemeen en de Europese Unie in het bijzonder na een jaar oorlog de claim wel waar kunnen maken om Oekraïne, inclusief de Donbas en de Krim, van Russisch oorlogsgeweld te bevrijden. Bij de beschouwingen rond één jaar oorlog komen we nog niet veel verder dan dat een Russische overwinning tot nu toe is voorkomen, maar dat we in feite niet veel meer dan een dag of een week vooruit kunnen kijken. Wapens van Amerikaanse makelij dragen er meer aan bij dan wapens uit de Europese Unie. De leeuwen onder die wapens mogen dan uit Duitsland komen, maar de traagheid van het mobiliseren van de Leopard-2 spreekt Europese en Duitse boekdelen.

Nee, de Europese Unie zit niet stil. In een jaar zijn de betrekkingen met Oekraïne zodanig versterkt dat het land kansrijk in de wachtkamer van de Europese Unie en zelfs de NAVO zit. De Europese Unie spant ook de kroon als het gaat om steun in geld en goederen voor andere producten dan het leveren van wapens. Maar de trotse herinnering aan de EGKS is nu vervangen door een schaamtevolle blik inzake het te traag omsmelten van ploegscharen tot wapens.