door Peter-Vincent Schuld

Termen als “energietransitie”, “energiediversificatie”en  “klimaat”, je wordt er
mee om de om de oren gegooid. Als we vandaag de plannen zien van de Europese
lidstaten afzonderlijk en de Europese Commissie in het bijzonder krijgen we met
aardig wat veranderende zaken te maken die met een kritisch oog gevolgd moeten
worden.

Maar een energietransitie is niet nieuw. Een voorbeeld hiervan is het
staken van de turfwinning in de talloze veengebieden. Olie en gas werden
aangeboord en ingezet als brandstof en waren economisch gezien veel voordeliger
dan de arbeidsintensieve winning van turf. Toch was er een tijd waarin turf niet
was weg te denken. Brouwerijen en distilleerderijen namen het goedje veelvuldig
af om alcohol te kunnen stoken. Ook in de particuliere huishoudingen werd turf
veelvuldig ingezet als brandstof.

De afzet van turf kwam wat in de verdrukking door het delven van steenkool, maar
beide wereldoorlogen van de afgelopen eeuw zorgde weer voor brandstofschaarste
waardoor de inzet van turf weer noodzakelijk werd.

Wat is turf eigenlijk? In het Engels wordt het ook wel “peat” genoemd” Het
is een “geplette” substantie bestaande uit (half) vergane plantenresten en
andere organische stoffen en daardoor wordt het aangeduid als fossiele brandstof
die de nodige methaan bevat vanwege het ontbindingsproces. In veengebieden waar
ooit turf gedolven werd, produceert de natuur nog steeds de nodige methaan en
CO2, zoals we al eerder schreven. Een volstrekt natuurlijk proces als er een
vorm van ontbinding van organische stoffen plaatsvindt.

De Romeinen hadden het nut van turf als brandstof al ontdekt en wellicht al veel
eerder. Er werd duchtig op gestookt en gekookt. Ergens moet je de energie
vandaan halen. Ook in vroeger tijden werd Turf als brandstof al gebruikt als
melkkoe. Op de turfmarkt in het Noord-Nederlandse Groningen werd er op de
verkoopwaarde door de Stad Groningen tot 1817 maar liefst 30% belasting geheven
door de stad. De werklieden graven, de handelslieden handelen en de
overheid?…..graaien! Niets nieuws onder de zon.

Het verbranden van turf is natuurlijk ook niet echt bevorderlijk voor een
schone lucht. Juist dat schept een vraag. Hoe zou de luchtkwaliteit geweest zijn
in tijden dat er massaal kolen en turf werd verstookt als we dat zouden meten
met de meetapparatuur van nu. Er zijn documenten uit de 13e eeuw dat kalkovens
in en om Londen die op turf gestookt werden toen al voor een aanzienlijke
luchtvervuiling zorgden.

Nu komen we aan een letterlijk monument uit de geschiedenis. De oude
kalkovens in het Nederlandse Dedemsvaart, gelegen in de kop van de
noordoostelijke provincie Overijssel.Aan de zijkant van het complex zien we een
haventje waar de turf aangevoerd werd en een kleine werf waar schepen konden
worden hersteld of onderhouden. Maar wat zijn nu eigenlijk kalkovens en waarvoor
dienden ze? Hoe simpel kan het zijn, voor de productie van ongebluste kalk dt
gebruikt werd in de bouw. En hoe krijg je dat? Door zaken te “branden” die
calciumcarbonaat bevatten”, met andere woorden schelpen met als resultaat
“schelpkalk”. Er zijn nog op diverse plaatsen kalkovens te vinden maar die van
Dedemsvaart zijn wel te mooi om niet in woord en beeld te brengen.

Kegelvormige” ovens met een schoorsteen en ja, ze hebben iets weg van een grote
fles likeur. Gedolven turf werd volop gebruikt als brandstof om deze ovens in
bedrijf te houden.Maar ook aan deze eeuwenoude industrie kwam een eind. Aan
alles komt een eind. (Op graaierij door de overheid na).  De cementindustrie
maakte een opmars en de import van steenkalk na toe. Het leidde tot de sluiting
en veelal de sloop van deze ovens. Maar niet in Dedemsvaart en het Nederlandse
Hasselt plus nog wat andere plekken.
Zomaar een verhaal uit veranderde
tijden, veranderde brandstoffen en zaken die gelijk bleven. Wat we vandaag doen
kan morgen geschiedenis zijn