Collega Koos van Houdt liet even een paar dagen zijn hoofd gaan over de
massale bedragen die in Brussel voorwerp van overeenstemming werden. Het
werd een lange hete nacht, maar was het wat u er als burger van had
verwacht? (pvs)

door Koos van Houdt

Nederland moet vrezen. In de Tweede Kamer werd premier Rutte vorige week
gewaarschuwd voor een doorbraak ten aanzien van de Europese Gezondheidsunie.
Maar het Nederlandse parlement leeft Europees gezien wel vaker in het verleden.
De Duitse bondskanselier Angela Merkel zei vrijdagmorgen op een persconferentie
in Brussel: “Ik ben overtuigd geraakt van de noodzaak hiermee aan de slag te
gaan”.

Dat is in het geval van de beoogde Gezondheidsunie een wat vreemde opmerking.
Vraag het maar aan mensen in de grensstreek. Die hebben soms hun huisarts of
tandarts aan de andere kant van de grens. Of vraag het aan die wintersporter die
in de Alpen ten val komt en een been breekt. Het pasje van de zorgverzekeraar
doet dan wonderen. Zelfs vervoer per ambulancevliegtuig naar huis hoort tot de
mogelijkheden.

In politiek Den Haag leven ze nog onder een kaasstolp. Gewone Nederlanders gaan
gewoon op wintersport. Of – dit jaar – zeer tot ergernis van ministers,
Kamerleden en werkers in de zorg op een andere manier voor een vakantie er
tussenuit. Niet mee eens? De Europese Unie maakt het desondanks mogelijk. Vrij
verkeer van personen, heet dat in deftige taal. En het zorgpasje maakt alle
zorgen over ziekten en kwalen overbodig. Want geldig in de hele Europese Unie.

Dus aan de slag met de Gezondheidsunie is een wat vreemde opmerking. Die is er in
feite al lang. Maar Angela Merkel weet natuurlijk ook dat de praktijk heel wat
meer biedt, dan de lidstaten in theorie goedkeuren. Dan maar beter allerlei
regels rondom de gezondheid van mensen beter op elkaar afstemmen, moet ze hebben
gedacht. Mark Rutte en vooral de Tweede Kamer hebben het nakijken.

Ondertussen doet het kabinet nog steeds alsof er vorige week door de
regeringsleiders geen afspraken zijn gemaakt over de wijze waarop de
coronacrisis wordt bestreden. Vaccins worden op Europees niveau goedgekeurd door
het Europese Medicijnen Agentschap EMA in Amsterdam. Regels over beperkingen en
versoepelingen worden Europees op elkaar afgestemd. Testbewijzen en
reisbeperkingen ook. Voorzitter Ursula von der Leyen: “Het gaat op Europees vlak
niet meer om vaccins, maar om vaccinaties.

Daarom kun je verwachten dat de Nacht van Brussel tijdens de Europese Raad van
vorige week wel eens een iconische nacht voor gewone Europeanen kan worden. De
persconferentie kwam op de tweede dag van deze Europese Raad, op een vroeg
moment. De regeringsleiders hadden in de nacht maar doorgewerkt. Goeie keus, zei
Angela Merkel namens het halfjaarlijkse Duitse voorzitterschap.

Dit keer werd de nacht niet gebruikt om een crisis te bezweren. Dat was vroeg in
de middag daarvoor al gelukt door een illuster inlegvelletje. Hongarije en Polen
vierden thuis uitbundig dat er niet direct financiële sancties werden verbonden
aan hun afwijkende opvatting inzake de waarden van de Europese rechtsstaat. Dat
inlegvelletje staat vol met typisch ambtelijke formuleringen die niemand echt
kan doorgronden. Citaten blijven daarom maar achterwege. Duidelijk is dat de
zittende regeringsleiders in Boedapest en Warschau nog even hun gang kunnen
gaan. Helaas, maar het principe voor een rechtsstaattoets is aanvaard, menen de
anderen. Die komt er. Ook al willen de Groenen via het Hof van Justitie
afdwingen dat die toets al direct en zonder nadere beoordeling van dat Hof in
werking kan treden. Nu kan die toets nog maanden, tot zelfs twee jaar, op zich
laten wachten. Maar zeker in Polen zijn de kiezers intussen op oorlogssterkte.
In Hongarije ook wel, maar daar is de positie van Victor Orban als politiek
leider van het land nog sterk.

Maar goed, dat was dan geregeld. Men kon rustig verder werken aan een agenda die
meerdere gevoelige zaken bevatte. Inhoudelijk. Steeds meer begint door te
dringen, ook bij de journalistiek, dat een Europese Raad allang niet meer gaat
over het voortbestaan van de Europese Unie zelf. Er mag debat zijn, er mogen
meningsverschillen zijn. De Europese Unie is een bestuurslaag op democratische
grondslag.

Daar past geen eenheidsworst in. Daar passen democratisch genomen besluiten in.
Al dan niet met tegenstemmers. Maar er is een soort van grondwet, het Europese
verdrag van Lissabon, waarin staat waarover het allemaal mag gaan en hoe
daarover dan op democratische wijze kan worden besloten. We kiezen het Europees
Parlement niet voor niets.

De meeste aandacht trok vorige week het besluit over de getalsmatige doelstelling
voor het klimaatbeleid in 2030: 55% minder uitstoot van het broeikasgas CO2
vergeleken met de hoogte van de uitstoot in 1990. Frans Timmermans is hier kort
geleden al eens beschreven als ‘klimaatpaus’. Maar zijn macht en invloed is
beperkt. De Commissie spreekt met één mond, zoals dat zo mooi heet. Ursula von
der Leyen gaat als president uiteindelijk met de eer strijken. Niettemin is hij
eerste verantwoordelijke voor de Green Deal binnen de Europese Commissie. Hij
zal dus aan het eind van dit jaar tevreden achterover leunen is zijn kille
werkkamer thuis.

Timmermans stelde vorige week op een persconferentie vast, dat dit het hoogst
haalbare percentage is voor 2030. Meer geld is er niet. Meer mag je niet vragen
van bedrijven. Daar denken ze in het Europees Parlement voorlopig anders
over.Woordvoerders van de milieucommissie zullen bij de komende debatten over
het bijbehorende wetsvoorstel pogingen doen hier 60% of zelfs 65% (Groenen) van
te maken. Het realiteitsgehalte van dat streven is laag. In het Europees
Parlement zelf bestaat er geen meerderheid voor. Dat bleek eind oktober toen
leden van de landbouwvleugel een overwinning boekten op de collega’s die vooral
de doelstellingen voor het klimaat verdedigen.

Het gaat hier om een klassieke tegenstelling binnen zowel het Europees Parlement
als in de boezem van de Commissie. Voor dit moment is Timmermans blij met het
door hem voorgestelde en door de Europese Raad vastgelegde percentage van 55%.
Maar hij heeft zijn collega van landbouw als hinderlijke stoorzender. De Pool
Janusz Wojciechowski behoort tot regeringspartij PiS en wil alleen daarom al het
politieke leven van Timmermans zo zuur mogelijk te maken. Hij kan rekenen op de
conservatieve vleugel in het Europees Parlement.

Dit voorbeeld maakt duidelijk dat niet alleen de Europese Raad vorige week op
politieke wijze besluiten neemt. Ook de andere instellingen hebben een politiek
karakter en nemen langs partijpolitieke weg en op grond van inhoudelijke
belangen hun beslissingen. De Commissie, zo moeten we vaststellen, is niet een
“onverkozen, ambtelijke instelling”, zoals de Britten thuis altijd vertelden.
Meer dan ooit zal na Brexit de Commissie worden gezien als een politiek orgaan
dat functioneert op grond van daadwerkelijk verkregen politiek vertrouwen in het
Europees Parlement.

Deze Europese Raad maakte ook duidelijk dat de Europese Unie volwassen is
geworden op geopolitiek niveau. Tegen de Verenigde Staten van Joe Biden wordt
gezegd dat een hartelijke samenwerking op prijs wordt gesteld. Maar de Europese
Unie “is speler en geen speelveld” geworden in de afgelopen jaren. Anders
gezegd, de Europese Unie bepaalt mede op grond van eigen Europese belangen hoe
die samenwerking gestalte krijgt.

Min of meer hetzelfde kreeg de Turkse president Erdogan te horen. Allemaal goed
en best, maar het moet afgelopen zijn met de illegale acties rondom het zoeken
van olie en gas in het oostelijke gedeelte van de Middellandse Zee. De Europese
Raad was er duidelijk over. Turkije moet niet langer denken dat de Unie bang is
voor hardere acties. De leiders bibberen niet langer als schoothondjes voor hun
Turkse evenknie Erdogan.

“Maar we hebben nog wat werk laten liggen voor onze opvolgers uit Portugal”, zei
Angela Merkel vrijdag tegen de pers. Jammer, maar helaas voor haar vice-premier
Horst Seehofer. De Duitse minister van binnenlandse zaken moest in een
uitgelekte en nu officieel gepubliceerde notitie beschrijven waarom zijn hoop
uit oktober is vervlogen. De Duitsers hadden nog graag dit kalenderjaar het
Europese asiel- en migratiebeleid over de streep getrokken. Uit zijn dossier
blijkt dat een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de controle op de
buitengrenzen van Schengen nu wel is geregeld.

Maar een eerlijke verdeling van asielzoekers over de lidstaten blijft omstreden.
Zuinigjes staat in een persbericht dat landen die er moeite mee hebben (lees:
Hongarije en Polen en nog een aantal lidstaten uit dat deel van de Europese
Unie) zullen worden ontzien bij die eerlijke verdeling. Daar zal nog maanden
over onderhandeld moeten worden, laat het Duitse voorzitter weten.

Intussen: wie dacht dat het afgelopen is met de afspraken over de open grenzen
van Schengen, zal teleurgesteld zijn. Alle lidstaten steunen maatregelen om de
regels rond de open binnengrenzen (want daar gaat het in feite om bij
‘Schengen’) sterker te maken. Een crisis als in 2015 toen aan allerlei
binnengrenzen weer nationale controles kwamen, zit er niet meer in. Ook hier
geldt dat de Europese Unie de eigen kracht steeds meer begint te herkennen. Dat
is de iconische betekenis van de recente Nacht van Brussel.