Door Bernd Timmerman

Jortianen versus de Markantianen:oftewel wat doen ‘we’ met de kwetsbaren in de
Corona-Crisis en wat te doen als u oud bent?

Bent u een aanhanger van Jort Kelder of van Mark Rutte?

Natuurlijk er zijn meer smaken maar voor nu staan deze twee keuzes volop in de
belangstelling. Is het kiezen voor een opoffering van ’80-jarigen met obesitas
en kiezen zij hiermee voor het geluk van de grootste groep’ of winnen degenen
die zeggen ‘doe je plicht, juist in tijden van ellende’?

De intelligente lockdown van Mark Rutte en zijn kabinet gaat uit van een
aantal principes: autonomie, weldoen, niet-schaden en rechtvaardigheid. Het
individu heeft bepaalde rechten en deze rechten mogen zo weinig mogelijk, liefst
niet, worden geschonden. Het gaat primair om de morele plicht om het welzijn te
bevorderen en mensen niet of weer zo weinig mogelijk in hun welzijn te schaden,
binnen een geheel van publieke rechtvaardigheid.

Er zijn maatregelen getroffen om zo weinig mogelijk mensen te laten sterven door
de verspreiding van het virusvers te vertragen. De medische sector moet hierdoor
ook de ruimte krijgen om de zorg voor zieken aan te kunnen.  De keuzes gaan wel
gepaard met inbreuken op de vrijheid van individuen. Zij mogen niet meer alles.
Geboden en verboden, in het belang van het beschermen van individuen, de
zorgsector en de maatschappij. De economie in het geheel krijgt een klap: er
staat een recessie voor de deur, mensen verliezen hun inkomsten uit banen. Om
negatieve effecten op te vangen komen er steunpakketten. 

Ieder moment is er de vraag “doen wij wel genoeg of hebben de maatregelen
juist een te groot negatief effect?” Tot hoe lang is de beperkte lockdown te
rechtvaardigen  onder de vaandel van het algemeen belang?  Of moet er juist een
totale lockdown komen met sluiten van grenzen om een tweede golf van het virus
na de zomer te voorkomen?

Het zijn ethische dilemma’s die door dit kabinet vooral met een Kantiaanse
bril worden bekeken. Als iemand geconfronteerd wordt met een moreel probleem,
moet deze persoon redelijk nadenken over de wet die hij zichzelf zou opleggen.

Wat zou jij goed beleid vinden wanneer je 40 bent en kanker hebt of als je
de leeftijd van 70 hebt en je hebt corona? Het ethisch handelen uit plichtbesef.
Iets wat slecht is, is volgens een deontoloog altijd slecht, ook als de uitkomst
goed zou zijn. “Twee dingen vervullen de geest met steeds nieuwe en toenemende
bewondering en eerbied. Hoe vaker en langduriger het denken zich ermee
bezighoudt: de sterrenhemel boven mij en de morele wet in mij”. 

We mogen mensen nooit slechts als middelen zien, zij zijn doel op zich. Het
redden van één mens is belangrijk, juist in tijden van een crisis is het redden
van een mens essentieel omdat jij die mens kan zijn. Mark Rutte kan deze zin
uitspreken bij iedere maatregel die hij treft in strijd tegen het corona virus.

Daar komt Jort Kelder aanlopen met naast hem Marianne Zwagerman, hand in
hand  met daarachter waarachtig een groeiend leger aan utilisten. De twee zeggen
dat zij niet zozeer de ethiek bestuderen, als journalisten, in de zin van wat
het goede is voor een individu, maar dat zij kijken naar wat het beste is voor
de gemeenschap. Je mag een persoon offeren voor het geluk van velen. Zo kun je
iemand martelen die informatie heeft over een terroristische aanslag die het
leven van velen gaat kosten. Ouderen en kwetsbaren mogen het haasje zijn om de
samenleving door te laten gaan. Het doel van maximaliseren van geluk heiligt het
middel van een grote  groepssterfte. 

De utilisten gaan namelijk uit van een ander principe dan de
deugdmoralisten: je moet altijd zo handelen dat het zoveel mogelijk geluk
oplevert voor zoveel mogelijk mensen. Concreet betekent deze gedachte in de
corona-crisis dat het sluiten van winkels, theaters, restaurants, kappers en
meer verboden het geluk van veel meer mensen afneemt.De ouderen en andere
kwetsbaren vormen een minderheid die je mag opofferen.Het gaat er niet om dat
iemand kwetsbaar, ziek of oud is, en nog minder dat jij dit ook kunt worden, van
belang is het ultieme geluk op dit moment voor de grootste groep. Alleen de
consequentie van het handelen is van belang. 

Doe altijd je plicht of streef het grootste geluk voor de grootste groep
na?

Vergeet daarbij niet dat ook u misschien op een dag de grens van een
leeftijd  bereikt die voor sommigen een grens van solidariteit te ver is. 

Misschien is het van belang om te constateren dat ethiek altijd helpt om de
noodzakelijke reflectieve distantie te hebben ten aanzien van de eigen keuzes.
Echter je hebt ook capaciteiten nodig, de emotie, de rede, het verstand de
kennis, de empathie en de perceptie om morele keuzes te kunnen bespreken. Een
wijs en  goed mens kan de juiste beslissingen maken. Graag zonder al te vaak
teveel luid geroep.

De economie herstelt zich, ook al doet een recessie pijn, het leed van
heengaan is onvoorstelbaar onherstelbaar.