door Jan Schils

Brussel – Het wordt voor de boeren in Europa, maar tevens voor de doorsnee burger (ook elders in de wereld), steeds moeilijker om te begrijpen hoe de landbouw- en voedselsituatie in elkaar zit, laat staan hoe zich deze zal ontwikkelen Elkaar tegensprekende berichtgeving (feiten versus onzin), door actiegroepen maar ook door politici, partijen en ambtenaren (tot in Brussel toe) en opzettelijk verspreide leugens worden dag-in-dag-uit op hen losgelaten. Voor de boeren komt daar nog bij dat het allemaal rechtstreeks om hun bestaan (inkomen) gaat. Zeker is wel dat de voedselsituatie en de landbouw, ook in Europa, zich in een alarmfase (code oranje) bevinden. Het is nog geen diep rood of rood!

Geregeld komen gerenommeerde en gerespecteerde wereld- en nationale organisaties aandringen op een drastische verhoging van de landbouw- en voedselproductie. Ze waarschuwen steevast voor stijgende voedseltekorten, voor explosieve uitbraken van hongersnoden, voor natuurrampen en oorlogen (!). Die worden nog eens aangewakkerd door het feit dat enorme oppervlakten aan landbouwgrond aan de boeren worden onttrokken “om het klimaat “te redden”. Dat gebeurt dikwijls zonder slag of stoot of “in geniep” niet in het minst in de landen van de EU, waar het dogma van de Green Deal en de omstreden “Van Boer tot Bord-tactiek van “Brussel” (in feite de Europese Commissie -red) (Timmermans) om Europa tegen 2050 te verlossen van CO2 uitstoot, lange tijd onfeilbaar leken. Maar nu vertonen ook deze stokpaardjes van Ursula en Frans door de oorlog in de Oekraïne barsten en geven ze aanleiding tot groeiende twijfel, met name over de vraag of het niet een beetje minder kan dan de duizenden miljarden euro’s die ze voor hun klimaatfolie blijven opeisen..

Bij dit alles moeten we bedenken dat de EU, met enige zin voor weliswaar vastberaden maar toch verstandige en intelligente diplomatie, veel onheil had kunnen voorkomen. Dat geldt ook voor de NAVO en de VS, maar dit laatste land zal het lot van Europa – als het erop aankomt vrede te stichten – onder het bewind van president Biden, worst wezen. Het Russische regime is geregeld zijn boekje te buiten gegaan en heeft door de Oekraïne binnen te vallen en te verwoesten, terwijl zijn leger behalve met tanks rond te rijden dood en verderf zaaide en verkrachting als oorlogsstrategie toepaste, alle krediet verloren. Maar in een eerdere fase, lang voor de oorlog uitbrak, had de EU (het Westen) iets anders moeten bedenken dan economische sancties op te stapelen, waarvan men had moeten weten dat die behalve de Russische bevolking te treffen als een boemerang op de eigen bevolking zouden neerkomen. De oorlog in de Oekraïne heeft dat proces bevorderd en versneld. Het feit dat het Westen na het uiteen vallen van de Sovjet-Unie samen met de VS probeerde Moskou en Poetin te verzwakken, heeft averechts gewerkt. Het was toch duidelijk dat de op revanche beluste ex-KGB-officier in de DDR, alles behalve inbinden zou doen.

Inmiddels hebben experts binnen de Europese Commissie volgens onze bronnen binnen diezelfde Commissie het consigne gekregen om te zwijgen over het vooruitzicht dat enorme voedseltekorten en lege winkelschappen tegen de winter mogelijk zijn door de oorlog en het feit dat Rusland ook een voedselboycot tegen de EU en de VS hanteert. “Er zouden in westerse steden in het straatbeeld taferelen voor winkels kunnen ontstaan die denken aan de lange rijen wachtende mensen voor winkels in de Sovjettijd”, “grapt” een ambtenaar. Wel is er nu al sprake van tekorten aan consumptieolie en allerlei sauzen en bepaalde graan en maisproducten en natuurlijk aan landbouwgrondstoffen. Bovendien is er overal sprake van  forse prijsstijgingen voor producten die iets met de Oekraïne te maken hebben.

Terug naar de voedselsituatie. Wie moet en kan de brave burger nog geloven? Wat is waar en wat is fake?  Het onderstaande maakt de toestand er niet duidelijker en transparanter op. Want wat lezen we vandaag? “Om de voedselzekerheid te garanderen moet de Europese Unie niet meer, maar minder voeding produceren, haar consumptiepatronen aanpassen en verspilling tegengaan”. Die boodschap lanceert het wereldnatuurfonds (WWF) in een rapport met als vrij vertaalde kop: “Europa eet de wereld op”.

Europa is  ’s werelds grootste voedselexporteur, maar vanuit voedingsstandpunt bekeken, importeert het meer calorieën en eiwitten dan dat het uitvoert. Bovendien is de export van voedsel door de EU grotendeels afhankelijk van de invoer van bijvoorbeeld granen en meststoffen. De voedselproductie in de EU verhogen is volgens het WWF daarom geen optie voor de voedselzekerheid. Het WWF constateert verder dat 40 procent van het voedsel dat in de wereld wordt geproduceerd, nooit wordt geconsumeerd. In de EU is dat 173 kg voedselverspilling per inwoner per jaar. De verspilling gebeurt al in de productiefase door “structurele problemen in het voedselsysteem en contractuele verplichtingen”. Tenslotte heeft het WWF geen hoge pet op over de duurzaamheidsidealen zoals het duo Ursula-Frans steeds zegt na te streven: “ Voedselimporten en binnenlandse productie van de EU zijn fundamenteel niet duurzaam omdat ze natuurlijke hulpbronnen aantasten, ontbossing bevorderen en visbestanden uitputten.”

In de context van het bovenstaande waarschuwde het toonaangevende en serieuze Britse tijdschrift The Economist zopas, voor een komende hongersnood. De globale handel moet volgens het blad overeind blijven om een ramp te vermijden. The Economist: “Door de Oekraïne binnen te vallen, zal Vladimir Poetin levens vernielen ver van de slagvelden en op een schaal waar zelfs hij spijt van zal krijgen. Ons globale voedselsysteem is verzwakt door COVID-19 dat de logistieke lijnen verstoorde, door de klimaatverandering die steeds ingrijpender wordt en door een energieschok die zijn gelijke niet kent.”

Volgens The Economist exporteren Oekraïense landbouwers de calorieën die nodig zijn om 400 miljoen mensen te voeden: “Maar de oorlog verstoort handelsstromen omdat Rusland de haven van Odessa blokkeert en de Oekraïners zelf mijnen hebben gelegd om een invasie over zee te verhinderen.” Zelfs voor de oorlog had het World Food Program (WFP) van de Verenigde Naties gewaarschuwd dat 2022 een verschrikkelijk jaar zou kunnen worden. China, de grootste graanproducent ter wereld, voorspelt de slechtste oogst in zijn geschiedenis door overvloedige regenval. In India, de tweede producent, mislukken de oogsten na een aantal recordjaren weer door de uitzonderlijke hitte.

Volgens The Economist is er geen beterschap in zicht. Oekraïne heeft al veel van de oogst van vorige zomer uitgevoerd en Rusland blijft ondanks alle sancties de belangrijkste graanverkoper ter wereld. Maar de graansilo’s in de havens van de Zwarte Zee zitten vol en de boeren vrezen nergens heen te kunnen met hun oogst voor dit jaar. The Economist vreest vooral politieke paniek: “Sinds de oorlog begon hebben 23 landen van Kazachstan tot Koeweit exportrestricties opgelegd voor voedsel, samen goed voor 10 procent van de globale handel. Meer dan een vijfde van alle handel in kunstmest is op dit moment onderworpen aan beperkingen. Als de globale handel stilvalt, is hongersnood het gevolg.”

Alleen als staten samen handelen en de globale handel gaande houden, kan de ramp nog worden afgewend.

Wat u nog moet weten:

Intussen probeert de Europese Commissie in eigen huis de crisis voor de boeren wat te verlichten. De lidstaten mogen boeren en bedrijven uit de landbouw- en voedingssector die grote hinder hebben van hoge prijzen, een eenmalige crisisvergoeding uitbetalen. De Commissie wil op die manier de markt stabiliseren en de dreigende globale voedselcrisis te lijf gaan.

“Na de COVID-19-pandemie worden landbouwers nu zwaar getroffen door de gevolgen van de Russische inval in Oekraïne. Voor sommigen staat hun overleven op het spel”, zegt Europees commissaris voor landbouw Janusz Wojciechowski. “Met deze maatregel willen we hen steunen zodat ze het voedsel dat de wereld nodig heeft kunnen blijven produceren, hun land onderhouden en hun families een inkomen garanderen.”

Over alle lidstaten verspreid gaat het om een bedrag tot 1,4 miljard euro crisishulp. Het geld komt van het Europees fonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO), waaruit elke lidstaat tot 5 procent van zijn budget voor 2021-2022 kan putten.

De crisishulp mag niet meer dan 15.000 euro bedragen per landbouwer of 100.000 euro per bedrijf. De begunstigden moeten kunnen bewijzen dat ze te lijden hebben van de gevolgen van de hoge prijzen voor energie, meststoffen en diervoeder. Bovendien moeten ze actief zijn in de circulaire economie of doen aan voedingsstoffenbeheer, het efficiënt gebruik van grondstoffen of milieu- en klimaatvriendelijke productiemethodes. Gezien de omvang van de EU-landbouw eerder magere Commissievoorstel met toch niet onbelangrijke voorwaarden moet nog worden voorgelegd aan de lidstaten en het Europees Parlement. Daar vinden de beslissingen plaats.

De Europese Commissie mag voorstellen doen, maar het Europees Parlement en de Raad bestaande uit de lidstaten hebben een grote virtuele vuilnisbak waar plannen zo ingesmeten kunnen worden.