door Koos van Houdt

Er is nog een deel van Nederland en Duitsland waar je het gevoel van vrijheid
hebt als u het metalen ros met, 2, 4 of meerdere wielen bestijgt. Maar waar komt
die vrijheid vandaan? Inderdaad, door grensoverschrijdende samenwerking. Er zij
bestuurders die mogelijkheden voor burgers en bedrijfsleven zien en er zijn
bestuurders van

Op Europadag 9 mei is ook ‘Europa dichtbij’ of wel ‘Europa om de hoek’ een
terugkerend thema. Wie de Europese Unie als een vreemde eend in de bijt ziet en
als een bolwerk ver van huis, dat maar beter kan verdwijnen, heeft het mis. Wij
kozen dit keer voor een blik op de provincie Drenthe. Gewoon: willekeurig een
Nederlandse provincie. Daar willen ze best Europees denken. Maar de praktijk is
vaak ingewikkeld.

De bloemetjes en de bijtjes

Het waren zeker vier mooie programma’s vol rustgevende beelden van de bloemetjes
en de bijtjes, de bomen en de planten, de beekjes en de visjes langs de N34, de
Hunebed Highway tussen Hardenberg en Groningen. Of net andersom. Was getekend:
Jan Slagter en zijn Omroep MAX.

Ook kwamen er, iets obligater, beelden voorbij van presentatrice Carry ten Napel
die ogenschijnlijk per ongeluk vader en vermaard sportverslaggever bij de NOS
Evert tegenkwam in het bos, vlakbij de plek waar ze was geboren. Televisie, zo
leek het, zoals televisie kan zijn. Programmamakers, die hun geboorteplek extra
glans geven voor het oog van gans de natie. Jazeker, in de dagen rond de
jaarwisseling van 2019 en 2020 heb ik persoonlijk ook van deze programma’s
genoten.

Maar waarom, Jan? Jouw omroep loopt toch als een tierelier met een keur aan
gemakkelijk te verteren programma’s, waarmee gewone mensen hun leven, al dan
niet als pensionado, invullen? Kreeg je er niet genoeg voor uit de kas voor de
publieke omroep? Geld dat door ons allemaal gezamenlijk wordt opgebracht,
zodanig dat we er naar rato van het lidmaatschap mooie of minder mooie
programma’s voor terugzien. Journalistiek op het randje van onafhankelijkheid en
beïnvloeding door de overheid.

Voor Jan Slagter was die bijdrage uit de kas van de nationale overheid niet
voldoende. Carry ten Napel mocht daar bovenop ook nog eens 150.000 euro
vertimmeren aan belastinggeld dat was verdeeld door de Europese overheid.
Subsidie uit één van de potjes van de Europese Commissie. Alweer, hier gebeurde
niets onrechtmatigs. Uiteraard willen we Jan Slagter en zijn medewerkers niet
ten onrechte aan de schandpaal nagelen.

Het roept wel vragen op over de journalistieke onafhankelijkheid van die
prachtige reeks beelden uit Drenthe voor de nationale televisie. Bij voorbeeld
deze: waarom moest zo nodig in gewone zendtijd deze langdurige STER-spot voor
een omstreden bijnaam van een heel gewone autoweg worden uitgezonden. Was er
soms ergens ook Europees geld gemoeid met de verdubbeling van deze weg tussen
Coevorden en Emmen? Dat zou dan wel in strijd met de regels zijn geweest. Want,
zo staat in de regels voor Europese subsidies inzake infrastructuur: alleen
projecten die grensoverschrijdend zijn, komen in aanmerking. Hoewel de weg niet
ver van de grens met Duitsland loopt, is die toch geheel op Nederlands
grondgebied.

Wij gingen in alle journalistieke onafhankelijkheid op zoek. Maar, inderdaad,
tijdens het spitten in de provinciale archieven van de provincie Drenthe vonden
we geen enkele aanwijzing voor een aanvraag, laat staan een toewijzing vanuit de
Europese kas voor de verdubbeling. Wel draait sinds de jaarwisseling van 2020 en
2021 op You Tube een filmpje over de nieuwe dubbelbaans autoweg N34 tussen
Hardenberg, Coevorden en Emmen. In een serie over Europese hoofdverbindingen nog
wel. Even terzijde: het stuk van de N34 tussen Hardenberg en Coevorden is wel
opgeknapt, maar niet verdubbeld. Ook daarvoor is geheel uit provinciale fondsen
van de provincie Overijssel geput.

De hoofdredacteur schreef een uitvoerige mail naar de ambtenaren op het
provinciehuis in Assen. Was er echt geen Europese subsidie gevraagd en dus ook
niet verkregen voor dit project dat voor 90 miljoen euro in de boeken staat? De
mail werd keurig beantwoord. Nee, de provincie heeft geheel uit eigen middelen
deze verdubbeling bekostigd. We twijfelen niet aan de juistheid en oprechtheid
van dit antwoord.

Maar wij vinden het toch gek. Wie in de denkbeeldige helikopter stapt, ziet een
weg langs de grens, die je wel moet nemen om via goede aansluitingen ook in het
aangrenzende gebied in Duitsland te komen. De belangrijkste verbinding via de
snelwegen A28 en A37 kruist bij verkeersplein Holsloot de N34. In het Duitse
Meppen sluit deze verbinding aan op Autobahn 31 naar Oberhausen (Ruhrgebied) en
Emden (Volkswagen).

Ga je verder dan liggen er hoogwaardige verbindingen met de grote Duitse
economische centra Bremen en Hamburg. Alleen het stuk van Meppen naar
Cloppenburg op de E 233 is nu nog een oude tweebaans boemelweg. Dat stuk wordt
in de nabije toekomst opgewaardeerd tot autosnelweg. Daar neem je dan de al veel
langer bestaande autobahn 1 naar Bremen. De oude Hanze in een modern jasje. En:
het opknappen van knooppunt Holsloot, het knooppunt Meppen en de weg naar
Bremen, dat is toch een grensoverschrijdend project, waarvoor de Europese
Commissie de portemonnee kan en wil trekken?

Neem je de goede afslag. dan kom je in Emsland. Dunbevolkt, maar economisch zeer
ontwikkeld. Er is veel prachtige werkgelegenheid, zowel in Nederland (polymeren
in Emmen), Europark in Coevorden als bij duizenden metaalbedrijven in het
aangrenzende Duitse gebied.

Van groot belang ook voor toelevering vanuit Nederlandse bedrijven. Economische
ontwikkelingen, waarvoor ze hier de economische kracht van de Randstad niet echt
nodig hebben. Emsland kent al jarenlang de laagste werkloosheidscijfers van alle
Duitse regio’s.

Je rijdt door het Internationale Natuurpark Bourtanger Moor-Bargerveen, één van
de grootste voormalige hoogveengebieden van Europa. Vroeger een gebied van grote
armoede, waar veenarbeiders via een zeer schaars loon het turf voor onze kachels
staken. Nu een gebied waar met Europese financiële ondersteuning een natuurpark
wordt ontwikkeld “dat ruimte biedt voor natuur, beleving, leefbaarheid en
bedrijvigheid”. In normale tijden jaarlijks goed voor een heuse voetbalwedstrijd
Nederland-Duitsland met spelers uit regionale selecties aan beide zijden van de
grens.

Dit is de wereld waar Drenthe tegenwoordig bij hoort. De Eems-Dollard Regio die
kantoor houdt in Nieuweschans, de Ems-Asche met kantoor in Papenburg aan de
Autobahn 31, de Kennispoort Zwolle, de collega’s van kennispoort Emmen, de regio
Assen-Groningen. Allemaal organisaties die zich richten op de nieuwe economie.
Dat wil zeggen dat er in groter en kleiner verband sprake is van
wetenschappelijk onderzoek, innovaties, onderwijs en werkgelegenheid in dezelfde
sectoren. Niet te vergeten, in de bossen bij Dwingeloo en bij
Hooghalen/Westerbork sterrenkunde en radiotelescopen via Astron van wereldtop.

Triple helix, is de moeilijke naam. Clustereconomie de iets eenvoudiger. Het wil
zeggen dat regionaal sterke punten worden uitgebuit om regionaal de economie te
laten bloeien. Het concept wordt ook de Nederlanders aangereikt vanuit Brussel.
Niet zo zeer vanuit Den Haag. Hoewel het bijna overbodige ministerie van
economische zaken het graag anders voorstelt met het sinds 2011 opgezette, maar
volgens evaluaties mislukte concept van de topsectoren. Noord-Nederland is een
economische regio die vooral in Brussel flink op de kaart is gezet.

In het aftredende kabinet mag desondanks Raymond Knops (binnenlandse zaken)
claimen dat hij de grensoverschrijdende samenwerking toch ook vanuit Den Haag
heeft weten te stimuleren. Knops in een recente brief aan de Tweede Kamer: “Mijn
bureau barst tegenwoordig van de stukken en plannen”.

Een voorbeeld van kleinschaligheid, die aansluit op de grotere schaal: het
ontwikkelen van de spoorverbinding Emmen-Rheine. Daarmee komt zo maar het plan
voor de Nedersaksenlijn van Enschede via Emmen naar Groningen in beeld als
onderdeel van een grensoverschrijdend project voor betere infrastructuur.

Dus wilden we weleens wat meer weten over de plek die het Europese beleid inneemt
in een provincie als Drenthe. Dus dachten we: daar in Drenthe hebben ze
natuurlijk die verbeteringen van de N34 ook in de Europese verhoudingen willen
zetten. Maar dat viel dus wat tegen. Sterker nog, provinciale staten van Drenthe
breken zich wel het hoofd over infrastructuur van de toekomst. Moet ook een
noordelijker deel van N34 tussen Emmen en Gieten met provinciaal geld worden
verdubbeld? Of kunnen schaarse middelen liever besteed worden aan de
Nedersaksenlijn, die voor een belangrijk deel al wel via regionale lijnen
bestaat en voor een ontbrekend deel tussen Emmen en Stadskanaal alleen nog maar
op de tekentafel ligt.

Dat is goed, dat is prima, dat is regionale politieke democratie. Maar je zou wat
meer visie willen op de Europese economische en infrastructurele mogelijkheden.
Je denkt dan aan de opkomende waterstofeconomie, die vooral gunstig uitpakt voor
de buren in Groningen. Beschreven in de plannen voor de Europese Green Deal van
de Europese Commissie.
Met overigens alle mogelijkheden voor Drentse
industrie in Wijster, Emmen en met een benzinestation met waterstoftank langs de
A28 bij Ruinen.

Maak ook eens een grensoverschrijdend overzicht van alle plannen voor de regio en
probeer er voor een provincie als Drenthe zoveel mogelijk uit te slepen. Denk
aan het verband tussen grotere plannen als de Wunderline van Groningen naar
Bremen, waarvoor al Europese subsidie is toegezegd en wat kleinschaliger plannen
als de Nedersaksenlijn en de regionale spoorverbinding tussen Emmen/Coevorden en
Nordhorn/Rheine, hoofdstad van het graafschap Bentheim, vlak over de grens in
Duitsland.

Maar is wellicht ook in Assen Den Haag vaak nog dichterbij dan Groningen,
Nieuweschans of Brussel? Voor het electoraat zou je niet hoeven te vrezen.
Drentse boeren willen nog wel eens uit de band springen. Protestpartijen als
vroeger de Boerenpartij en tegenwoordig Europa-kritische partijen hebben
invloed. In Zuidwolde was er onlangs nog een mooie tentoonstelling over te zien.
Maar niet meer dan elders in Nederland, bleek bij de verkiezingen eerder dit
jaar voor de Tweede Kamer.

Ja, ook Drenthe heeft tegenwoordig gewoon een gedeputeerde die (mede) is belast
met Europese zaken. Europees denken is de provincie terecht niet vreemd. Even
terug naar 2014. Dat was het eerste van zeven jaar Europese meerjarenbegroting
2014 tot 2020. Op een congres in het raadhuis van de gemeente Westland werd
aandacht gegeven aan de mogelijkheden voor de zuidelijke randstad rondom Delft
regionale economische projecten op te zetten. Toen was het wachtwoord voor
Europese steun: ‘smart specialization strategy’. (Sorry, lezer, zo noemden ze
dat toen!) Ook wel ‘3S’ genoemd. Oftewel, heb je innovatieve plannen voor de
nieuwe economie, dan lonkt er Europese subsidie.

Daar in het Westland ontdekte men in 2014 wat in Drenthe en omstreken al drie
jaar eerder in beleidsnota’s was opgeschreven. De 3S zat in Drenthe al helemaal
tussen de oren toen aan de andere kant van de kloof, daar in de Randstad het
begrip enigszins tot leven kwam. Noord-Nederland, de drie noordelijke
provincies, hebben zich, verenigd in het Samenwerkingsverband Noord Nederland
SNN, daar al in een vroeg stadium op voorbereid. Wie dingen goed doet, mag daar
trots op zijn.

Dit landsdeel heeft een goede positie opgebouwd in de wereld van de regionale
overheden rondom de Europese Commissie in Brussel. Het heeft al een kwart eeuw
regionale economische achterstanden in dit deel van Nederland kleiner gemaakt.
Er is niet alleen de ellende van de oude energievoorziening via de aardgasbel
van Slochteren, maar ook heel veel kansen voor de nieuwe economie tijdens en na
de energietransitie. Hoe die er ook maar uit komt te zien.

Maar je zou van het bestuur van de provincie Drenthe in dat verband toch iets
meer Europese visie verwachten ten aanzien van de daartoe noodzakelijke
opwaardering van de infrastructuur. Zeker als in provinciale staten wordt
gesproken over projecten die de eigen provinciegrenzen overstijgen. Je zou
willen dat ze in het provinciehuis in Assen iets meer naar de verbindingen uit
het oosten kijken en wat minder naar de verbindingen noord-zuid. En dan zijn er
ook voor een nieuwe periode tot 2027 best ook leuke bedragen uit de Europese pot
te halen voor het bevorderen van het toerisme langs de Hunebed Highway. Bij
voorbeeld via het programma Leader. Zoals vroeger ook het museumdorp Orvelte en
het kunstenaarsdorp Zweeloo al profiteerden van kleinere Europese subsidies.

Maar ook geld dat bestemd wordt voor leuke en mooie dingen, moet eerst verdiend
worden. Daarvoor zou een provincie als Drenthe eerder richting Bremen en Hamburg
moeten kijken dan naar Den Haag. In vroegere eeuwen wisten ze dat ook al: toen
hadden we de Hanze. De verbindingen van toen zijn na het afbreken van het
IJzeren Gordijn ook nu weer helemaal open. Hier lijkt de provincie wel ‘wakker’.
Via het Samenwerkingsverband Noord-Nederland zijn VIA-subsidies beschikbaar voor
allerlei innovatieve plannen in het bedrijfsleven van de noordelijke provincies.
Daar is ook in de afgelopen periode al flink gebruik van gemaakt.