door Peter-Vincent Schuld

Maar Facts Found was er wel bij

Inleiding: Facts Found behoort tot de serieuze media die geen nepnieuws verspreidt, dat is intussen oud nieuws. Maar wij als redactie vragen ons toch echt met regelmaat af waarom onze collega’s van andere media verstek laten gaan bij zaken en gebeurtenissen die er echt toe doen. We leven in een uiterst explosieve tijd, waar ieder detail en iedere bijeenkomst de nieuwsconsument iets vertelt over wat er feitelijk gaande is en wat er besproken wordt. Als er vervolgens weer iets ernstigs gebeurt dat van invloed is op het leven van ons allemaal vangt de terechte klaagzang weer aan. “Waarom wisten wij dit niet?”. “Zijn we weer door de politiek en de media voor het lapje gehouden?”. “Al die zogenaamde stiekeme bijeenkomsten, wat gebeurt daar allemaal?”. Maar er stelt zich een andere vraag. Zijn het wel altijd de politici die de harde kritiek verdienen? Moeten wij als journalistiek ook niet de hand in eigen boezem steken? Op deze laatste vraag kan geen enkel ander antwoord volgen dan “Ja”.

Uw redacteur herinnert zich de tijd nog dat hij werkzaam was voor andere “grote media” en als hij dan met een voorstel voor een verhaal afkwam, zeiden de hoofdredacties “Nee, wie heeft daar nu interesse in”. Tot weer ergens de hel uitbrak omwille van wat voor heikele zaak dan ook en de nieuwsconsument alle voorinformatie had gemist, omdat de heren hoofdredacteuren bij de grote media de gestolen stoeptegel om de hoek of een of ander entertainment schandaal belangrijker vonden dan de zaken die een diepe impact hebben op het leven van de burger, hetzij vandaag, hetzij morgen, hetzij over een jaar of langer. Ik kan een boekje open doen en ik ga nog eens een boekje open doen.

ter zake

Via een tussenstop op het vliegveld van het Roemeense Boekarest vloog uw redacteur met een kleiner regionaal toestel vanuit Boekarest naar de Moldavische hoofdstad Chisinau. Doel: Het bijwonen van de 10e normale parlementaire assemblee van de Euronest die van 19 tot en met 21 februari plaatsvond. Het zegt u waarschijnlijk niets, en daar knelt het schoentje. Euronest is een parlementair forum bestaande uit een delegatie van het Europees Parlement en delegaties van de parlementen uit Moldavië, Armenië, Georgië, Oekraïne en Azerbeidzjan.  Het forum is zelfs zo onbekend dat mijn spellingscontrole aangeeft dat het een niet bestaande naam of woord is. Wie is hier nou gek? Ik merk in de Chisinau dat ik een van de zeer weinige buitenlandse journalisten ben die interesse heeft in dit evenement. Ik voel me absoluut niet meer dan een ander, ik ben geen “mister perfect”, maar ik maak mij opnieuw ernstige zorgen om het gegeven dat er zo weinig aan de nieuwsconsument verteld wordt.

Deze vergadering is volstrekt openbaar, niks geheimzinnigs

Aan de afdeling pers en communicatie van het Europees Parlement ligt het niet. Alle details zijn uitgebreid op de website van het Europees Parlement te volgen en de zowel de sessies van de werkgroepen als de voltallige zittingen zijn integraal te volgen via het internet. Via het YouTubekanaal van het Moldavisch parlement is het allemaal nog eens terug te zien. Er is niets, maar dan ook niets geheims aan. Uw redacteur heeft toegang tot alle meetings en kan iedereen aanspreken. Soms moeten we onszelf afvragen of we niet achter elke pilaar of zuil een boos spook zoeken.

De plaats waar de meeting gehouden wordt is het Radisson Hotel in hartje Chisinau, slechts één blok verwijderd van het kantoor van de Russische oliemaatschappij Lukoil.

Alle vijf partnerlanden hebben iets met elkaar gemeen. Zij maakten tot 32 jaar geleden deel uit van de Sovjet Unie waar het rigide en harteloze communistisch politieke systeem voorrang had op de vrijheid van het individu. Een systeem waar de mens niet de vrijheid had om te kiezen voor een eigen weg, en op straffe van onder meer interneringskampen in het barre Siberië, geacht werd zijn mening voor zich te houden. Kunt u het zich voorstellen dat als u zware en ferme kritiek uit op de regerende politici, dat de volgende ochtend de veiligheidsdiensten op de stoep staan om u te arresteren en over te brengen naar de gevangenis? Gelet op de hoeveelheid harde kritiek op de politiek in onze regionen vrees ik dat we zowat alle bussen uit het stads- en streekvervoer kunnen gaan voorzien van tralies als critici gearresteerd zouden moeten worden. 

Die vrijheid heet de democratische rechtsstaat. Of deze bij ons perfect functioneert is echt wel een punt van zorg en aandacht. Maar ten gronde hebben we een democratisch systeem al lijkt en voelt het alsof de democratische rechtsstaat kraakt en piept, hapert en soms weigert.

Of de democratische rechtsstaat in de vijf partnerlanden, Oekraïne, Moldavië, Georgië, Armenië en Azerbeidjan perfect functioneert? Ook daar zijn de vragen die er bestaan terecht. De betrokken landen hebben in ieder geval gekozen om de weg naar een functionerende democratische rechtsstaat in te slaan. Dat is geen proces dat binnen een beperkte periode is afgerond. De democratische rechtsstaat is dermate kwetsbaar dat ook bij ons in het westen de vinger fiks aan de pols gehouden moet worden om elke neiging naar het de kop inslaan van afwijkende meningen te weerstaan. Wat dat betreft kunnen wij leren van zich ontwikkelende democratieën en wij kunnen de jonge democratieën bijstaan met hetgeen wij door schade en schande geleerd hebben. Maar om van elkaar te kunnen leren heb je een spreekwoordelijk brug nodig om elkaar te kunnen treffen en met elkaar van gedachten te kunnen wisselen. Euronest is zo’n brug. Maar op die brug is plaats voor meer verkeer. Een van die gewenste spreekwoordelijke verkeersdeelnemers op die evenzeer spreekwoordelijke brug is historisch besef. Dat geldt zeker voor het deelnemend land Armenië

Armenië

Wat veel mensen niet meer weten is dat bijvoorbeeld Armenië de bakermat is van de christelijke beschaving bij ons in Europa. U kunt het land vergelijken met een vitaal orgaan, dat buiten ons lichaam is geplaatst door de loop van de geschiedenis en de loop van menig vuurwapen. Daar ligt het land dan, met een zijden draadje verbonden aan ons Europa van nu. Meedogenloos weggehaald en verwijderd, ruw en zonder verdoving. Daders? Het Ottomaanse Rijk  en het Sovjet-communisme. Geamputeerd en qua bevolking gedecimeerd, door dat zelfde Ottomaanse Rijk, waarvan de genocide op de Armeense bevolking tot op vandaag glashard ontkend wordt door Turkije. Maar overeenkomstig diezelfde christelijke en Europese waarde genaamd barmhartigheid schoten de Armeniërs wel snel toe toen het Turkije van vandaag getroffen werd door de eerste massale aardbeving die aan tienduizenden mensen het leven kostte. Helen de geschiedenis en de tijd alle wonden? Misschien is dat net  een stap te ver. 

Het is een oud land en een oud rijk dat ooit liep van de Kaspische Zee tot aan de Middellandse Zee en gloorde onder Koning Tigran van 95 (v. Chr.) tot 66 v. Chr). Aan de de totale onafhankelijkheid kwam een eind in 165 na Chr. en werd vervolgens een vazalstaat van het Romeinse Rijk. Het werd door de eeuwen heen voortdurend voorwerp van bezetting die begon met invasies van Turken en Mongolen. Tot op de dag van vandaag lijdt  de Armeense bevolking onder de gruwelijke capriolen van het Ottomaanse Rijk. De neo-Ottomaanse politiek van de Turkse president Erdogan steunt in woord en daad aartsrivaal Azerbeidzjan, waarmee Armenië in 2020 weer in oorlog kwam over de Armeense enclave Nagorno Karabach en Erdogan de Azerbeidzjanen met geld en militaire middelen steunde. Dit alles in de wetenschap dat het zelfde Turkije verantwoordelijk was voor de genocide op de Armeniërs. Tijd heelt dus niet altijd alle wonden. Volgens militaire bronnen zou Rusland gedurende deze oorlog beide landen voorzien hebben van wapens en onder een vermeende oneigenlijke druk van Rusland zouden de twee landen een akkoord hebben bereikt over de formeel op Azerbeidjaans grondgebied gelegen enclave Nagorno Karabach. Armenië voelt zich door Rusland enigszins verraden. Azerbeidzjan voelt zich gesterkt. Dat was duidelijk te merken op de Euronest-assemblee want de toon die de Azerbeidzjaanse delegatie aansloeg tegen de Armeniërs was niet alleen uiterst agressief maar ronduit vijandelijk.

Historisch gezien hebben Armenië en het Armeense volk de oudste rechten. Maar met een grote mond, een hoop geweld en tientallen Armeense  krijgsgevangenen in Azerbeidzjaanse cellen  klinken de woorden van Azerbeidjan op zijn  minst ongepast. De Azerbeidzjaanse toonzetting verlaagde het niveau van de parlementaire zittingen. Zou het wondermiddel van “Jean Monnet en Robert Schuman, de grondleggers van het deel van Europa dat in vrede met elkaar leeft, hier ook kunnen werken? De toonzetting van Armenië rond het dispuut, waardoor nog steeds mensen in de betrokken enclave in honger en onder barre omstandigheden leven, was rustig, inhoudelijk maar diplomatiek. Azerbeidzjan stelde op haar beurt dat de Armeense bevolking in Nagorno Karabch leeft met de zelfde rechten als de Azerbeidzjaanse bevolking en spreekt over een zeker aantal vermisten ten gevolge van de oorlog. Maar feitelijk gezien kunnen we geen andere conclusie trekken dan dat Azerbeidzjan toch primair agressie te verwijten valt in de richting van Armenië. Gelet op de gesprekken van Azerbeidzjan met de Europese Unie over de levering van aardgas valt rechtmatig de vraag op te werpen of de energiebelangen van de Europese Unie thans voorgaan op “het Europa van gedeelde waarden”.

Maar er dient zich een andere vraag aan. Is Rusland in dit andere conflict niet de tweekoppige manipulator in plaats van de vredestichter? Het is, gelet op de tijd van nu, bijna onmogelijk om in te beelden dat er in Azerbeidzjan geen politici te vinden zijn die het humanitair element laten prevaleren. Je zou kunnen denken dat je niet eeuwig op voet van vijandschap kunt blijven leven. Ik vrees dat het een naïef gedachtespinsel is.

Georgië

Dan komen we vrijwel automatisch aan bij een lidstaat dat heel graag lid wil worden van de Europese Unie, en land met een bijzondere geschiedenis op het Europese continent, genaamd Georgië. De Europese Unie is met haar EMM-missie al geruime tijd actief in het land en vervult de rol van waarnemer die eigenlijk is weggelegd voor de OVSE. Waar we het over hebben? Over de gebieden Abchazië en Zuid-Ossetië. Gebieden waar conflicten heersen en waar de Russen een fikse hand in hebben. U  zult de Russisch Georgische oorlog zich wellicht  alleen nog herinneren vanwege de onverkwikkelijke dood van RTL-cameraman Stan Storimans die om het leven kwam tijdens een Russisch bombardement op de Georgische stad Gori in 2008. Zuid-Ossetië en Abchazië wilden zich afscheiden van Georgië, verklaarden zichzelf onafhankelijk met de steun en instemming van Rusland met een gewapend conflict tot gevolg. Rusland heeft vaker de hand in regionale gewapende conflicten en lijkt op een of andere manier te willen voorkomen dat er stabiliteit heerst in dit deel van Europa. Als dat ten koste gaat van onschuldige mensenlevens gaat,  lijkt het Kremlin te zeggen “so be it”.

Ongeveer anderhalf jaar terug schreef ik een kritisch verhaal over de Turkse levering van wapens en militair materieel aan Georgië. Ik vroeg mij af of de Turken niet teveel invloed probeerden te krijgen in de betrokken regio en als buurman van Georgië. Die zorgen zijn absoluut niet weggenomen. Echter op grond van voortschrijdend inzicht stel ik elementen van mijn verhaal van destijds, waarin ik nog enig begrip kon opbrengen voor Rusland, thans wel ter discussie. Zou het niet kunnen dat ik teveel begrip had voor het Kremlin? Ja, dat kan zeker. Heb ik op punten wellicht een verkeerde analyse gemaakt? Ik vrees van wel.

Op enkele uitzondering na is geen enkele menig absoluut en is er een leerproces waarbij je ook jezelf ter discussie moet stellen. Het Kremlin heeft zich inderdaad bediend van tactieken die destabilisatie tot gevolg hadden. Ook Donestk en Loehansk in Oekraïne verklaarden zich, met Russische steun, onafhankelijk in 2014. Het lijkt een beetje hetzelfde scenario als in Georgië al moet er meteen bij gezegd worden dat geen enkel gewapend conflict één op één identiek is. Toch vroeg ik de Georgische parlementaire afgevaardigde Levan Karumidze tijdens de Euronest bijeenkomst of hij de Turkse wapenleveranties niet ietwat controversieel vond. Levan Karumidze kon zich eerst de wapenleveranties hoegenaamd niet herinneren. Maar na enig aandringen bleek het lampje weer te gaan branden. “Waarom zouden leveringen van militair materieel door de Turken controversieel zijn?” aldus Levan Karumidze, om te vervolgen “Turkije is onze buur en daar onderhouden wij goede relaties mee”. Vanuit geopolitiek oogpunt verstevigt Georgië wel haar onafhankelijkheid van Rusland en zet ze meer en meer een streep door het verleden als onderdeel van de Sovjet Unie en dat is klaarblijkelijk toch tegen het zere been van de Russische Federatie. De van Georgië afgescheiden gebieden bestaan voort onder scheiding van het prikkeldraad. Het is bij Georgische wet verboden Georgië te betreden via de afgescheiden gebieden. De Europese Monitoring Missie kan dan ook niet op alle plaatsen komen waar zij zou moeten zijn en toezicht houden. Tijd om daar ook eens een kijkje te nemen. In ieder geval moet gezegd worden dat het Georgische parlementslid Levan Karumidze vanuit zijn perspectief een valabel verhaal heeft dat aandacht verdient in Europa.

De Sovjet Unie met Rusland als leidende republiek viel reeds uiteen, en het lijkt erop, zoals we eerder al schreven dat het uiteenvallen van de Russische Federatie met haar autonome republieken ook geen ondenkbaar scenario is. Toen ik dit eerder schreef werd dit door diverse lezers onthaald met hoongelach. Nu zegt de Russische president Poetin zelf dat hij dit scenario zelf als een bedreiging ervaart. Echter Tsaar Peter de Grote vond het Russisch Rijk met al haar etniciteiten en volkeren al onbestuurbaar. Met de identiteitspolitiek anno 2023, met in het hoofd de oorlog in Oekraïne met grote getallen aan gesneuvelde militairen, vaak afkomstig uit de autonome republieken van de Russische Federatie lijkt het ook binnen de Russische Federatie links en rechts aardig aan het rommelen te zijn.

Oekraïne

Die stelling wordt onderschreven door het Oekraïense parlementslid Sofiya Fedyna van de partij Europese Solidariteit waartoe ook het gewezen Oekraïense staatshoofd Porosjenko behoort. Deze Oekraïense liberaal-conservatieve partij is pro-Europees. Hoewel dat president Zelensky en Sofia Fedyna spreekwoordelijk samen het bloed van de Russen wel kunnen drinken en ze het afgrijzen over de Russische invasie delen zijn de twee “spreekwoordelijk” gezworen vijanden. Er bestaat dus wel degelijk oppositie in de interne landelijke politiek van Oekraïne. De energiecrisis in Oekraïne zelf komt ter sprake ik vraag haar of er in Oekraïne niet gedacht is aan het waste-to-energy concept wegens de overmatige aanwezigheid van methaan uitstotende vuilnisbelten om op die manier onafhankelijk(er) te worden van Russische energie. Alsof ze het onderwerp zelf had uitgevonden begint Sofya over de aanwezigheid van zwaar vervuilde vuilnisbelten in de buurt van haar thuisstad Lviv. Een aardige zijweg, maar daar hadden we het niet over. Uw verslaggever probeert het nog maar eens door te beginnen over “landfill mining”, het afgraven van vuilnisbellten en wat brandbaar is, verwerken in afvalverbrandingsinstallaties om vervolgens energie op te wekken. De volgens Wikipedia vloeiend Engels sprekende Sofia Fedyna keert het gesprek door opeens over landmines (landmijnen) te beginnen. Dat heeft niets met “landfill mining te maken of met energie” maar wel met de enorme hoeveelheden landmijnen die door beide partijen gelegd zijn en waar het opruimen daarvan naar schatting van Sofya Fedyna wel 40 jaar in beslag kan nemen. Werk aan de winkel zou je zeggen. Dan beginnen we maar eens over de rol van de zoon van de Amerikaanse president in Oekraïne, Hunter Biden, aan wie schemerachtige deals in Oekraïne worden toegeschreven. “Dat is een zaak van de Verenigde Staten” antwoordt Sofya. Met een wederzijdse grijns op de gezichten van de Sofya Fedyna en uw verslaggever, repliceert uw verslaggever dat dit wel een heel diplomatiek antwoord is. Haar antwoord is veelzeggend. “Ik heb politieke wetenschappen gestudeerd”. Enig politiek gevoel en het daarbij behorend kronkelen kan haar niet ontzegd worden. We willen deze dame in de toekomst vaker spreken. Er wordt zonder woorden meer gezegd dan dat er verbaal gecommuniceerd wordt. Over één ding is Sofya Fedyna duidelijk. Dat is dat ze een conflict heeft met Zelensky en de Oekraïense justitiële autoriteiten. Er zou haar een gevangenisstraf van 5 jaar boven het hoofd hangen wegens een zeker akkefietje met Zelensky. Enig makkelijk speurwerk leert ons dat Sofya Fedyna in 2020 zich heeft moeten melden bij de SBI, de Oekraïense equivalent van de Amerikaanse FBI.  Zij en een tweede persoon zouden worden verdacht (op aangifte) van het maken van een videoboodschap gericht aan Zelensky dat door de autoriteiten werd beschouwd als een levensbedreigende boodschap. Ze werd formeel in staat van beschuldiging gesteld en haar voorarrest werd omgezet in een borgsom. Hoe dit verhaal gaat eindigen is een vraag die alleen beantwoord kan worden door de rechterlijke macht in Oekraïne. Maar het lijkt mij evident dat gelet op de gewenste werking van de democratische rechtsstaat die zo door de EU en door Zelensky wordt uitgedragen, deze op feitelijke en correcte werking gemonitord wordt door diezelfde Europese Unie.

Daarmee is niet gezegd dat Sofya Fedyna schuldig of onschuldig zou zijn, daarmee is ook niet gezegd dat het Oekraïense Openbaar Ministerie al dan niet een politiek proces voor ogen heeft, maar de inhoud en het verloop van de zaak zal uiteindelijk wel iets vertellen over de stand van de democratische rechtsstaat in Oekraïne en de werking van haar justitiële autoriteiten.  Justitiële autoriteiten die thans haar handen vol hebben aan zaken met betrekking tot hoogverraad en andere misdrijven die verband houden met de Russische invasie in Oekraïne.

Hoe gaan we in de toekomst om met de Russen?

Daarmee komen we aan op een ander belangrijk thema van de parlementaire assemblee van Euronest. Hoe om te gaan met Rusland tijdens en na de oorlog in Oekraïne. Ik leg de vraag houdende “Wordt er nu reeds nagedacht over de relaties met het naoorlogs Rusland of laten we het over aan de zogeheten dynamiek van de dag”  voor aan Michal Madl, beleidsambtenaar “Oostelijk partnerschap en OVSE” bij de European  External Action Service (EEAS), de diplomatieke dienst van de Europese Unie. Behoudend zoals het een diplomaat betaamt laat hij uitschijnen dat het de dynamiek van de dag is met betrekking tot hoe de lidstaten van de Europese Unie zullen sturen op de realiteit van een naoorlogs Rusland.
Michal Madl oogt oprecht betrokken bij de regio die in zijn portefeuille zit en het lijkt of de man zijn werk na kantoortijd niet op zijn “bureau” laat maar mee naar huis neemt.

Er is veel, heel veel werk aan de winkel voor de diplomatieke dienst van de EU. Of u zich nu kunt vinden, te ja of te nee, in de persoon, het functioneren of in de politieke kleur van de baas van de Europese diplomatieke dienst, de hoge buitenlandvertegenwoordiger, Josep Borrell, in één van zijn uitspraken heeft Borrell historisch gezien volstrekt en feitelijk gelijk namelijk deze; “Landsgrenzen worden vaak gevormd na oorlogen”. Dus eerst moet er helaas een hoop bloed vloeien en mensen moeten nodeloos en vroegtijdig sterven. Met de Eerste en Tweede wereldoorlog in ons achterhoofd houdende geeft dat te denken. Leren we het nu nooit?

Een denker in het Europees Parlement: Andrius Kubilius

Ik stel dezelfde vraag aan Andrius Kubilius, Litouws lid van het Europees Parlement voor de EVP-fractie (christendemocraten), en co-voorzitter van de Euronest Parlementaire Assemblee. Het antwoord is ferm, rechtuit  en is een duidelijk “Ja”.  “Binnen het Europees Parlement (EP) en de diverse werkgroepen van het EP wordt daar wel zeker over nagedacht” volgens Andrius Kubilius. Kubilius vervolgt zijn woorden door zijn concluderende overdenking te delen dat de lidstaten van de EU niet geloven in een democratisch Rusland. Uw verslaggever ziet de heer Kubilius niet geacteerd nadenken en ter afronding van ons gesprek deelt de Litouwse parlementariër mee dat hij volop aan het lezen is over de geschiedenis van Rusland. Objectief durft uw verslaggever vast te stellen dat ook Kubilius de materie en de problematiek aan het hart van de parlementariër kleven.

Desinformatie en het woord lege woord “narratief”

Gedurende de sessies tijdens de Euronest-assemblee worden er videoverbindingen gelegd met genodigde sprekers. Een van deze verbindingen werd gelegd met een Oekraïense dame die zich bezighoudt met het aan banden leggen van de verspreiding van de naar haar zeggen “Russische desinformatie”. Feitelijk en objectief moeten we vaststellen dat er door Rusland met man en macht geprobeerd wordt de publieke opinie
te beïnvloeden en niet zelden met verhalen die kant noch wal raken. Propaganda en desinformatie noemen we dat. Het internet is niet meer weg te denken en via dit internet kan iedereen van alles de wereld in helpen.We zien elke dag talloze memes en quotes verschijnen die inhoudelijk de burger volstrekte leugens vertellen of woorden in monden van mensen leggen die ze nooit gezegd hebben. Aantijgingen worden in de vorm van rijtjes opgesomd terwijl ze volstrekt niet bewezen zijn geacht. Er wordt gewoon een verhaaltje verteld dat door mensen voetstoots wordt aangenomen. Oekraïne probeert de Russische kanalen op zwart te gooien terwijl Rusland de westerse kanalen op zwart smijt. Oekraïne zegt nog met YouTube te kampen en er nog niet in te zijn geslaagd zoals zij dat zegt “Russische desinformatie verspreid via YouTube aan banden te leggen.

De vraag is of het wel een taak van de Oekraïense overheid is om tussen te komen. Immers ten tijde van een oorlog is de eerste gesneuvelde namelijk de waarheid. Deze vraag staat volstrekt los van het feit dat Rusland tegen het internationaal recht in, Oekraïne is binnengevallen en staat volstrekt los van het feit dat burgers in Oekraïne verdrietig genoeg ten prooi zijn gevallen aan standrechtelijke executie, verkrachting en andere oorlogsmisdaden. Maar ook journalisten met het hart en het geweten op de juiste plaats moeten kennis kunnen nemen van deze stromen van desinformatie om deze vervolgens inhoudelijk en feitelijk te kunnen weerleggen. Ook de Nederlandse Vereniging van Journalisten is in het geweer gekomen tegen het op zwart gooien van de Russische zender RT.  We moeten de gecommuniceerde informatie, ook is deze wellicht, aannemelijk of waarschijnlijk zo abject en zo onwaar als maar zijn, kunnen toetsen en we moeten de instrumenten die we hebben, kunnen gebruiken om vormen van onwaarheden te ontkrachten. Dat is ons werk als journalisten. Censuur vanuit de Europese overheid, in deze op voorspraak van de huidige Europese Commissie, is ongewenst en druist in tegen de waarden die de Europese Commissie zegt te willen beschermen. Wellicht wil de Europese Commissie deze waarden wel beschermen, maar gebruikt zij hiervoor de verkeerde instrumenten.

We horen telkenmale het woord narratief terugkomen. Ook gedurende de Euronest vergadering. Ook wij gebruiken dit woord wel eens in onze artikelen. Maar het woord narratief betekent niets meer en niets minder dan “verhaal”.  In feite is het woord narratief een van de meest lege en betekenisloze maar veel gebruikte woorden van deze tijd. Immers het narratief is op zich een lege doos waar je van alles in kunt gooien. Elk verhaal kan hetzij volledig onjuist zijn, ten dele onjuist zijn, onjuistheden bevatten, onvolledig zijn, gekleurd zijn of zelfs volledig uit de duim zijn gezogen. Ook sprookjes zijn verhalen, maar daarmee zijn ze nog niet waar of feitelijk. Het is aan ons journalisten, die hun werk naar eer en geweten doen om te achterhalen wat de feiten zijn. Dat heet journalistiek.

Zo gaan er op You Tube filmpjes van het kanaal Armed BN te zien over de actuele hevige strijd in Bachmoet de ronde die helemaal niet vandaag of gisteren gemaakt kunnen zijn. Op het ene fragment is er koude en sneeuw waar te nemen. Op het andere fragment zijn ligt er geen sneeuw, op weer een ander fragment zijn de bladeren aan de bomen zo gekleurd en veelvuldig als in de lente, zomer en nazomer.

Een voorbeeld, wat overigens voor geen millimeter speelde op de Euronest meeting in Chisinau is het onderwerp klimaatmaatregelen waarover we van alles horen in de vorm van narratieven, dus verhalen, maar daarmee is niet gezegd dat alle narratieven over het klimaat en de daarmee samenhangende maatregelen allemaal, integraal, volledig, juist of feitelijk zijn. Ook onze nationale en Europese overheden bedienen zich van narratieven, en misschien, hoe goed bedoeld ook, zijn deze verhalen c.q. narratieven inhoudelijk wel onjuist en werd en wordt er op verkeerde gronden verstrekkende en voor burgers en bedrijfsleven ingrijpende wetgeving aangenomen. Er zijn andere zorgen die de parlementariërs uit de oostelijke partnerlanden bezighouden. Namelijk het kunnen overleven, het weerstaan van de Russische inmenging, agressie en de destabilisatie van de regio.

Het is begrijpelijk dat Oekraïne als één blok vecht tegen de Russische agressie, maar is elk door Oekraïne gecommuniceerd verhaal over overwinningen wel waar? We hebben tot op de dag van vandaag geen enkel correct inzicht in het exacte en waarheidsgetrouw aantal slachtoffers onder de Oekraïense bevolking en de militairen die aan de zijde van Oekraïne vechten. Vallen we hiermee het niet ter discussie staande Oekraïense
recht op zelfverdediging af? Nee, integendeel. Doen we met deze vraag ook maar iets af aan het individuele en collectieve lijden wat niet ter discussie staat? Nee!  Proberen wij op slinkse en onoorbare wijze de positie van de Oekraïense president Zelensky in deze barre tijden te ondermijnen? Allerminst. Dat is onze bedoeling ook helemaal niet. Noch komen we af met het overbekende opgeheven vingertje. Maar dat neemt niet weg dat we vragen hebben. Veel vragen. Vragen die we niet stellen om te pesten maar om te leren, te begrijpen en de feitelijke situatie te kennen.

Oekraïne zal ook moeten leren, als het land bij het vrije Europa wil horen, de beginselen van de democratische rechtsstaat te respecteren en zal ook moeten vechten als een leeuw tegen belangenverstrengeling en tegen corruptie.

Er heerst onder de Moldavische bevolking een niet uit te vlakken angst dat zij na Oekraïne als volgend land aan de beurt zijn om door de Russen te worden aangevallen en te worden bezet. De receptioniste in mijn hotel, de 21 jarige Nicoleta vraagt mij, als buitenlander hoe ik de kans inschat of de “Russen wel of niet zouden komen”. Ik moet het antwoord schuldig blijven, omdat het de dynamiek van de dag is die bepaalt wat de volgende stap is van het Kremlin.

Ik verlaat aanstonds Chisinau, ik verlaat aanstonds Moldavië. Op de luchthaven word ik geconfronteerd met de harde realiteit. De toegang tot het luchthavengebouw is “uitsluitend” mogelijk via een detectiepoortje en het scannen van koffers en tassen via het röntgenapparaat. Een van de weinige tekenen dat er in het land een verhoogde dreiging bestaat.  Het toch al relatief kleine en arme Moldavië is een land dat min of meer opgedeeld is in 2 delen. Over een deel van Moldavië heeft de centrale regering geen gezag. Het deel heet Transnistrië en is Russisch georiënteerd. Het deel van het land dat zich feitelijk heeft afgescheiden wordt niet erkend door de internationale gemeenschap. De Nederlandse ambassade in Chisinau zegt op haar website in Transnistrië geen consulaire bijstand te kunnen verlenen in geval een Nederlands staatsburger (feitelijk iedere ingezetene van de EU) in een noodsituatie verkeert.

Transnistrië wordt economisch gedomineerd door het bedrijf Sheriff. De naam en het logo van het bedrijf laten niets aan de verbeelding of een tweeledige uitleg over. Volledig geïnspireerd door de “Sheriff” naar Amerikaans voorbeeld. Hoe tegengesteld kan het zijn in de wereld van vandaag? Grondleggers? Een zekere Victor Guzan, een Moldavisch-Russische zakenman en oud KGB-officier en Ilya Kazmali, ook afkomstig uit de schemerwereld van de inlichtingendiensten.  Hun holding baat een keten van tankstations uit, een TV-zender, supermarkten, een uitgeverij, een reclamebureau, een GSM-netwerk, broodfabrieken, medische dienstverlening, bouwbedrijven en destilleert en produceert alcoholische versnaperingen. Om aan alle benodigdheden van de bevolking tegemoet te komen baat Sheriff een gelijknamig voetbalstadion in de hoofdstad Tiraspol uit en heeft het bedrijf ook een voetbalclub dat ook de naam Sheriff draagt en zelfs in de UEFA League op hoog niveau meespeelt.  Het is net een staat binnen een niet erkende staat, met politieke invloed en al.

Op de luchthaven staat een spelersbus van de voetbalclub Sheriff uit het “afvallige” Transnistrië.  De voetballers gaan op reis. De spelersbus voert een kenteken van Transnistrië dat volledig afwijkt van de Moldavische kentekens op voertuigen.

Het kan allemaal, het gebeurt allemaal. Het leven van een afvallige regio in Moldavië gaat ook in Moldavië zelf klaarblijkelijk gewoon door. Een oplossing voor het geschil ligt niet in het verschiet. En dat alles, wat we nu beschreven hebben op slechts enkele duizenden kilometers van uw voordeur. Tot en met vandaag levert hetgeen waargenomen heb, meer vragen op dan antwoorden. Dus ook voor ons is er werk aan de oostelijke Oost-Europese winkel.

De luchtvaartmaatschappij WizzAir heeft aangekondigd vanaf 14 maart niet meer op Chisinau te zullen vliegen in verband met, zoals Wizzair dat zegt, een onveilig luchtruim. De Moldavische luchtvaartautoriteiten ontkennen dit. Wel zijn er Russische raketten door het Moldavisch luchtruim gekomen die bestemd waren voor doelen in Oekraïne. Een schending van het Moldavisch luchtruim. Moldavië heeft de NAVO intussen gevraagd om luchtafweer.

Misschien is het niet professioneel, maar oprechte pijn in het hart maakt meester van uw verslaggever als het toestel van Austrian Airlines opstijgt van de luchthaven van Chisinau en koers zet naar Wenen. De stad van vele internationale verdragen, internationale instellingen, de stad van de Habsburgers en de stad van de vaak heimelijke diplomatie en elkaar treffende spionnen. Ik wil zo snel als het kan terug naar alle landen in de betrokken regio, onbevangen. Uw verslaggever komt maar met twee boodschappen. De eerste boodschap is die van de vredespijp. Ik kom in vrede, en ben niet uw vijand. De tweede boodschap luidt:  Vertel mij uw verhalen en visies, zodat ik ze feitelijk kan uitleggen aan u, onze lezers. Ik hoop dat er niet te lang overheen gaat. Want voor ieder mens geldt, ooit komt het moment, met een thans verhoogde kans om ten prooi te vallen aan dodelijk geweld, dat het hoofd wordt neergelegd en dus rust in vrede.  Dan is het te laat om nog iets te kunnen betekenen en te kunnen schrijven.