door Koos van Houdt

Ik moet iedere keer weer denken aan die vriend van mij. Het maakt niet uit of hij Jan. Piet of Klaas heet en daarom noem ik hem maar Hans. Hij heeft een mooi bedrijfje in de klein-metaal. Bekend in de medische wereld als bekwaam in het aanleveren van al uw schroeven en platen in het lichaam, wanneer u die maar nodig heeft. En voor andere medische apparatuur.

Het bedrijf is zeer geavanceerd en met een robot, computers en snijapparaten die van over de hele wereld komen. Hans had een paar weken geleden een mooie order voor het toeleveren van secuur snijwerk voor het in elkaar zetten van beademingsapparatuur. Het is niet alleen een mooi bedrijfje, maar Hans maakt ook volop gebruik van alle kansen die de Europese interne markt hem biedt.

Eerder al hadden we Frans van Houten in een verhaal opgevoerd. De hoofddirecteur van Philips vertelde voor de nationale televisie dat hij had gesproken met Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie. Hij had erop aangedrongen dat de Europese Unie toch vooral de spelregels van de interne markt overeind moest houden. Anders kwam er helemaal niets meer terecht van die productie en levering van beademingsapparatuur en mondkapjes. Daar werden rap afspraken over gemaakt.

Het is nog steeds een groot probleem. Maar zonder Europese Unie en zo vrij mogelijke handel in Europa en zelfs op wereldniveau, zou het nog heel wat moeilijker zijn om de zorg overeind te houden. Maar uiteindelijk redt die Europese economie het wel. Want er was en is in de Europese Unie geld genoeg. Het klotst zelfs tegen de plinten. Daarom is dat besluit dat de ministers van financiën donderdagavond hebben beklonken, nou ook weer niet zo spectaculair als het lijkt.

Ja, het is veel geld. We tellen inmiddels in triljoenen, zei de Portugese minister Mario Centeno, na afloop. Deze Portugees is nu voorzitter van de ministers van financiën van de eurogroep. Voor de Nederlanders onder ons: de opvolger van Jeroen Dijsselbloem. Een triljoen euro, dat is een bedrag van 1000 miljard. Dat gaat dan over het totale bedrag, waarover het op dit moment in de Europese Unie gaat.

Even rekenen, dat is voor België ongeveer 35 miljard en voor Nederland 45 miljard euro. Heel veel geld, maar toch nog overzienbaar, horen we de Nederlandse minister Wopke Hoekstra keer op keer zeggen. Maar vergis u niet, heel veel van dat geld is er niet, maar kan snel worden ‘gemaakt’. Vroeger zeiden we: even de geldpers aanzetten. Je geld wordt er wel minder waard door.

Maar die ministers van financiën hebben het donderdag toch nog kalm aan gedaan. In de Europese potten zat nog een bedrag van 410 miljard euro dat was overgebleven van de steun die een paar jaar geleden naar Griekenland is gegaan. Van dat bedrag is nu 240 miljard open gesteld voor die Europese lidstaten, die niet rond kunnen komen uit eigen zak.

Wat zag u donderdag voor de Nederlandse televisie. Dat er 540 miljard bij elkaar is geveegd. En dat Nederland heeft “gewonnen” van Italië. Vergeet dat, hoewel onze collega’s er wel een spelletje oorlog van hadden gemaakt.

Van die 540 miljard is dus 240 miljard uit de buffer gehaald. Het is bestemd voor de regeringen van de lidstaten. Net als thuis: als de koelkast of de wasmachine kapot gaat, koop je een nieuwe en die betaal je uit de buffer. Als je het niet doet, ben je eventjes nog rijk. Maar al snel blijk je dan duurder uit omdat je eten bederft en je met de was naar de wasserette moet.

Dan is er verder een bedrag van 200 miljard als een soort garantiebedrag voor de Europese Investeringsbank. Die kan er heel veel goedkope leningen mee betalen voor bedrijven die nu tijdelijk veel minder verdienen of die moeten investeren voor nieuwe bedrijfsmiddelen. Dat geld wordt dus ook weer gewoon terug verdiend. En dan heeft de Europese Commissie eind vorige week een nieuwe pot gemaakt van geld dat nog in de knip zit in de begroting voor 2020. Dat gaat om 100 miljard. Het kan worden gebruikt voor werknemers en zelfstandigen die plotseling geen inkomen meer hebben. In die pot zit maar weinig geld voor Nederland (ongeveer 25 miljoen) en heel veel geld voor de armere lidstaten.

Hoe komt Mario Centeno dan aan het bedrag van 1.000 miljard euro? Hij telde er ook de garanties bij op die de Europese Centrale Bank geeft op leningen van lidstaten. Zo is er een Nederlands programma van op dit moment 45 miljard euro om de gevolgen van de coronacrisis in eigen land op te vangen. Dat wordt voor een belangrijk deel ondersteund door de wijze waarop de Europese Centrale Bank daarmee omgaat.

Door die regeling, waarvoor de bank 750 miljard euro heeft klaar gezet, is het bij voorbeeld voor Italië, dat anders geen poot aan de grond zou krijgen op de kapitaalmarkt, mogelijk om zo nodig 400 miljard euro te lenen.

Eigenlijk gaat het hier om eurobonds, die er volgens Nederland niet komen.
Moraal van dit verhaal: het kleine lijkt groot, het grote lijkt klein. Maar alles wat er op dit moment gebeurt in financiële zin is voor een belangrijk deel mogelijk door wat er binnen de Europese Unie en op de Europese interne markt allemaal gebeurd. Zo ooit, dan bewijst de Europese Unie deze week de eigen onmisbaarheid.

Vergeet dus het schelden op de Europese Unie zelf. Beoordeel of die Europese Unie wel het juiste doet met al dat geld. Die lidstaten zorgen heus eerst voor zichzelf en ze spelen, zonder dat hardop te zeggen, mooi weer van al die Europese centen. Heb wat dat betreft geen medelijden met Nederland of België, maar evenmin met Italië of Spanje.

Maar dan. Is dat rijke continent Europa wel rijk genoeg? Vorige week werd bekend dat er een pot met geld is vrijgespeeld voor Marokko (450 miljoen euro) en Tunesië (250 miljoen). Verdwijnt dat geld niet in bodemloze putten? Bedenk dat er ook in Nederland en in Italië en in de meeste andere Europese lidstaten volop bodemloze putten worden gegraven om illegaal delen van die grote hoeveelheden geld af te vangen. En vraag je vervolgens af of we de landen in Afrika in deze coronatijden in de kou moeten laten staan.

Als we goed voor onszelf hebben gezorgd (1000 miljard euro of meer voor 450 miljoen mensen) dan kijken we even naar Afrika. Als dat continent in armoede wegzakt, zullen we daar ook weer de gevolgen van zien bij ons in de Europese Unie. Wat dreigt, blijkt uit een rapport dat ik eerder vandaag las: Er dreigt dat 500 miljoen mensen meer dan nu onder de armoedegrens verdwijnen. Dat is de helft van de Afrikaanse bevolking. Die andere helft heeft het ook nog lang niet wat breder.

De gezondheidszorg in Afrika is buitengewoon slecht ontwikkeld. Eigenlijk zou er op dit moment ook weer zo’n bedrag van 1000 miljard in gepompt moeten worden. Dat geld heeft Afrika niet. Hoeveel geld hebben we daar als Europese Unie voor over? Op dit moment een bedrag van 20 miljard euro, inclusief die giften aan Marokko en Tunesië. Een schijntje van wat nodig is.
En Nederland? Gaan we rustig de Paasdagen in? Zou ik u wel willen toewensen. Maar spoedig daarna komen er nieuwe plannen vanuit Brussel. Mario Centeno zei hij. Namens de Europese Commissie zei Paolo Gentiloni het. We gaan het de komende weken ook weer hebben over de tijd dat we onszelf uit de nood hebben gered. Dan komt opnieuw de Europese meerjarenbegroting op tafel.

Misschien al op 23 april. Want dan wil voorzitter Charles Michel de regeringsleiders weer per video spreken. Het gaat dan ook over die begroting, die Mark Rutte namens Nederland een paar maanden geleden in alle arrogantie veel te duur vond. Welnu, daarvoor komt een nieuw voorstel. En dan zal Nederland met al zijn zuinigheid niet gespaard worden. Dat konden we donderdagavond ook tussen alle regels door horen. Alleen nog niet bij de NOS.