door Peter-Vincent Schuld

Dit jaar is ons iets overkomen
waarvan menig mens nooit had kunnen denken dat zij hier mee te maken zou
krijgen. Lockdowns en inperkingen van de persoonlijke bewegingsvrijheid. Europa
is een vrije samenleving en we zijn niet gewend om in de pas te lopen van wat de
overheid ons opdraagt of meent ons te moeten opdragen.

Dit jaar is er een harde aanvaring ontstaan tussen een gezondheidsprobleem
enerzijds en de vrijheden en de economische belangen van burger en bedrijfsleven
anderzijds.De laatste maanden zien we meer en meer dat de onvrede onder de
bevolking toeneemt en de onvrede begint vormen aan te nemen de je het best kunt
vergelijken met een ontstoken abces. Onder de “maatschappelijke huid” is een
hoop etter ontstaan. De onderhuidse druk onder het maatschappelijk abces is
dermate groot dat de huid ieder moment kan klappen. De enige manier om dit te
voorkomen is de druk wegnemen en te zorgen voor verlichting door
“maatschappelijke drainage”

De situatie van vandaag is niet het “nieuwe normaal” en mag nooit het
“nieuwe normaal” worden.

De onvrede ten gevolge van de corona-maatregelen heeft geleid tot de nodige
demonstraties. De inperkingen van het grondwettelijk recht op demonstratie was
en is onverstandig en het niet zelden geleid tussen harde confrontaties tussen
politie en demonstranten. Demonstreren met gebruik van geweld is in deze niet
goed te keuren. Maar er zijn serieuze aanwijzingen dat ook de politie in de
diverse Europese lidstaten bij handhaving van de maatregelen en het optreden bij
demonstraties zwaar de fout in is gegaan en opzettelijk buitensporig geweld
heeft gebruikt en zich schuldig heeft gemaakt aan vernedering en intimidatie.

De meest verontrustende signalen komen op dit moment uit België maar ook uit
landen als Spanje. De regering op de eilanden groep Balearen verbood het roken
in de publieke ruimte al stond je ergens in “the middle of nowhere”. Zo’n
maatregel heeft echt geen enkel nut en is sinds deze week komen te vervallen.

De nasleep van deze crisis, zal zo ik het thans bezie mede moeten leiden tot
rechtsherstel van hen die door de overheid en haar organen schade is toegebracht
of onrechtmatig is beperkt in de burgerlijke vrijheden. Ook misdragingen van de
overheid mogen niet onbestraft en zonder gevolg blijven.

De wonden die zijn geslagen in de verbinding tussen de politiek, lees openbaar
bestuur en de bevolking zullen niet snel helen. Het wantrouwen wordt groter en
groter en daarmee de kans op blijvende destabilisatie van onze Europese
samenlevingen. Het kan en mag evenmin zo zijn dat medici en virologen op de
stoel van openbare bestuurders gaan zitten. Zij hebben geen democratisch mandaat
en zij moeten staatsrechtelijk hun plaats kennen.

De overheden in Europa hebben amper of geen luisterend of begrijpend oor gehad
voor hen die het fundamenteel oneens zijn met de afgekondigde en
vrijheidsbeperkende maatregelen. Het paradoxale is dat het enig luisterend en
begrijpend oor geboden werd vanuit het instituut dat juist door een substantieel
aantal mensen zo met argusogen bekeken wordt, namelijk het Europees Parlement.
Juist hier is Europa ooit mede voor opgericht: om de vrijheid en de rechten van
de Europese burger te bewaken.

Het is 13 november 2020. Plaats van handeling is het Europees Parlement.
Slotconclusie  van die dag “Europese waarden moeten altijd bovenaan staan ook
ten tijde van een noodtoestand” volgens het Europees Parlement. Facts Found
waarschuwde in een analyse aan het begin van de corona-crisis  al voor het
misbruik van bijzondere bevoegdheden. Acht maanden later lijkt het Europees
Parlement ook die mening te zijn toegedaan. Het Europees parlement eiste van de
Europese Commissie om inspanningen te leveren, met inbegrip van juridische
maatregelen wanneer lidstaten en overheden in lidstaten te ver gaan in het
beperken van de vrijheden van burgers, aldus het EP. Nee, dit is geen fake news,
we verwijzen u naar:

Er wordt in de Europese instellingen gefronst gekeken hoe de nationale en
regionale regeringen allerhande maatregelen nemen die de vrijheden van burgers
beperken Ja, objectief kunnen we vaststellen dat veel maatregelen die zijn
genomen ronduit onrechtmatig zijn. Immers ze zijn apert in strijd met de het
vrij verkeer van personen binnen Europa, het fundamenteel recht op demonstreren,
het respecteren van de persoonlijke levenssfeer etc. etc. Denk aan de avondklok
of het verbieden om u van de ene regio naar de andere te verplaatsen.

De oproep aan Europees justitiecommissaris, de Belg Didier Reynders om regeringen
die onrechtmatige maatregelen hebben genomen te vervolgen hebben nog niet geleid
tot concrete actie. Tot op heden blijven de inspanningen beperkt tot de
diplomatie. Als de Europese Commissie strafprocedures tegen een hoop landen
tegelijk zou gaan voeren ontstaat er een onwerkbare situatie tussen de Europese
Commissie enerzijds en de Europese Raad van Staats- en regeringsleiders
anderzijds. Kortom ook juridisch is de Europese Unie niet volledig en in
absolute onafhankelijkheid toegerust om onrechtmatige vrijheidsbeperkende
maatregelen afgekondigd door de lidstaten hard aan te pakken.In de wandelgangen
van de Europese instellingen is het nodige gemor en gevloek hoorbaar en steeds
harder hoorbaar.

Is er een oplossing denkbaar? Ja, er is een oplossing. Maar deze oplossing
zal niet voor deze crisis zijn. Het is juridisch en ethisch ontoelaatbaar dat de
vrijheden van burgers onrechtmatig worden ingeperkt zonder dat daar een harde
maatregel op volgt die het overtredende land op zijn plaats wijst. Het is
evenmin een gotspe dat een lidstaat hiermee weg kan komen zonder enige
strafoplegging, zoals een stevige boete, die dermate hoog is dat het een
afschrikwekkende werking heeft. Beter is het  om dit soort situaties te
voorkomen.

Dit soort situaties zijn te voorkomen en de oplossing hiervoor ligt reeds klaar
en is vervat in het Verdrag van Nice (december 2000). Dit verdrag voorziet in de
mogelijkheid om het Europees Hof van Justitie extra rechtsprekende organen te
geven. In deze valt te denken aan een “Noodkamer” bij het Europees Hof van
Justitie.

Voordat de overheid van een lidstaat ook maar enige vrijheidsbeperkende maatregel
neemt die geen verband houdt met een zich van het ene op het andere moment
aandienende crisissituatie zoals een ramp, terreur of ander grootschalig geweld
(te denken aan onverwachte oorlogshandelingen) zou elke regering of deelregering
deze maatregelen verplicht en op straffe van een boete dienen voor te leggen aan
de speciale Noodkamer bij het Europees Hof van Justitie. te Luxemburg.

Indien de Noodkamer van het Hof van mening is dat een voorgenomen maatregel of
wet in strijd is met de Europese verdragen (die altijd de kracht van hogere wet
hebben) of op welke andere wijze dan ook de fundamentele rechten van burgers
schendt dient de Noodkamer de lidstaat te verbieden deze maatregel van kracht te
verklaren of uit te voeren op straffe van een te verbeurd te verklaren som.

Het strekt tot de aanbeveling dat de betreffende lidstaat niet in beroep
kan gaan. Dus de zaak moet ter beoordeling voorgelegd worden aan de hoogste
Europese gerechtelijke instantie, en dat is dus het Hof van Justitie en dus niet
bij het gerecht in eerste aanleg.

Indien een lidstaat een maatregel of een wetsvoorstel indient, dan dient deze dan
volledig gemotiveerd te zijn en waar nodig (wetenschappelijk) onderbouwd.
Voldoet een maatregel of een wetsvoorstel niet aan deze criteria dient de
verzoekende lidstaat niet ontvankelijk te worden verklaard.

Het tegenargument van een land hiermee haar “soevereiniteit” zou verliezen, wat
dat ook heden ten dage ook moge zijn, kan niet slagen. Immers elk land heeft
zich gecommitteerd tot tal van verdragen met kracht van wet en zijn bijzondere
(internationale) Hoven bevoegd.

Gelet op de hoogdringendheid zou het Hof uiterlijk binnen 78 uur uitspraak dienen
te doen. Door vrijheidsbeperkende maatregelen vooraf rechterlijk te laten
toetsen en zulks door het hoogste Europees rechtscollege voorkom je dat de
lidstaten de fout ingaan, maar er wordt ook voorkomen dat nationale rechters
(emotioneel) worden beïnvloed door de ontstane situatie dan wel dat zij het
Europees recht verkeerd interpreteren. Om uw juwelen te laten repareren gaat u
ook niet naar een schoenmaker.