door Peter-Vincent Schuld

Laten we met de deur in huis vallen. Wie van u kent het begrip “civiele verdediging” nog? In het kort komt het er op neer dat het alle (bestuurs)maatregelen zijn om de samenleving te laten draaien ten tijde van een crisis zoals een ramp, een militair conflict op eigen bodem of een uitzonderlijke situatie als thans rond het Coronavirus.

Een tijd waarin de samenleving ontwricht geraakt en het reguliere leven toch op een of andere manier, met inbegrip van hulpverlening, openbare orde en allerhande voorzorgsmaatregelen, moet doorgaan.

Een grote gebeurtenis zoals destijds de aanslagen van 9-11 maar ook de uitbraak van het Coronavirus zijn zulke omstandigheden. We worden er nog maar eens aan herinnerd dat niets in het leven zeker is en een  garantie om gezond en wel je oude dag te halen kan niemand geven. Toch probeert de overheid voor haar burgers te zorgen. Dat is één van haar afdwingbare primaire opdrachten, zo goed en zo kwaad als het kan.

Of dat goed gebeurt kun je helaas alleen maar achteraf concluderen. Maar de nadruk, en dat is wanneer de gehele samenleving onder druk staat, wordt gelegd op de veerkracht van de samenleving als geheel.

Dat het leven van sommige mensen niet meer te redden is zullen we onder extreme omstandigheden moeten accepteren. Ook ik kan morgen ten prooi vallen, ook voor mij kan het doek morgen vallen. Je kunt je voorafgaandelijk met calamiteitenplannen nog zo goed op een crisissituatie voorbereiden. Het is en blijft mensenwerk en geen mens is onfeilbaar.

Daarom dat we in Nederland onder meer de Onderzoeksraad voor de Veiligheid kennen die achteraf crisissituaties evalueert en aanbevelingen doet voor de toekomst. Is er in Nederland een kennisinstituut aanwezig dat zich actief proactief bezighoudt met deze vraagstukken?

In Nederland is er zowel binnen als buiten de overheid enorm veel kennis aanwezig inzake crisisbeheersing. Van de Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid, het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne tot aan het Instituut voor Fysieke Veiligheid dat feitelijk de taak voort heeft gezet van de oude Directie Brandweer en Rampenbestrijding van het Ministerie van Binnenlandse Zaken.

Buiten de overheid hebben we het befaamde COT. Instituut voor Veiligheids- en crisismanagement, thans onderdeel van verzekeraar AON, voorheen onderdeel van de Erasmus Universiteit van Rotterdam. Mede ontsproten aan het uiterst intelligente brein van professor Uri Rosenthal. Qua kennis doen we niet onder voor andere op dit vlak hoogontwikkelde landen zoals Duitsland.

Destabilisatie en ontwrichtingen van samenlevingen laten zich direct vertalen in de beurskoersen. De beurs is net als een gemiddeld mens. Bij het minste of geringste raken de beurzen en de beleggers in paniek en kelderen de koersen. Dat heeft grote gevolge voor bijvoorbeeld institutionele beleggers zoals pensioenfondsen.

In de afgelopen twee decennia hebben we tot 2 maal een situatie meegemaakt die de mondiale stabiliteit en de economie vermorzelden.

Dat waren de aanslagen van 9/11 en de bankencrisis die begon met het omvallen van Lehman Brothers. Heeft deze Coronacrisis opnieuw de potentie om zware en moeilijk herstelbare schade aan te richten? Ja dat heeft het zeker en daarvoor moeten we onze ogen richten op twee zaken.

Enerzijds de beurzen zoals deze op Wall Street, die van Frankfurt en de AEX, anderzijds de luchtvaartsector. Het aantal vliegbewegingen en het aantal vervoerde of te vervoeren passagiers is een perfecte graadmeter voor de stand van de economie. Eigenlijk is de luchtvaartsector een betere indicator van de beurzen.

Een aandelenkoers is deels gebaseerd op emotie en de waan van de dag. Op zichzelf dus niet altijd een perfecte objectieve graadmeter, maar wel eentje waarvan de cijfers verstrekkende gevolgen kunnen hebben voor de koerswaarde van een onderneming die van het ene op het ander moment gedecimeerd kan worden.

Het aantal feitelijke boekingen en vliegbewegingen is een objectievere graadmeter. Als er om wat voor reden dan ook niet meer gevlogen wordt of gevlogen kan worden, dan wel dat er langdurig om welke reden dan ook vluchten massaal geschrapt worden over een langere periode, dan is er echt wat aan de hand.

Een aanzienlijk deel van de mensen zijn angstdieren die niet op rationele gronden beslissen over het maken van reizen. Het zakenleven wil doorgaan met centjes verdienen en dus laten ze zich door een epidemie niet aan banden leggen.

Het wordt pas problematisch als er of te weinig passagiers zijn of mensen kunnen niet vervoerd worden omdat het omwille van veiligheidsredenen of reisrestricties en reisadviezen onmogelijk wordt om de toestellen te laten opstijgen.

Die sector kunt u naast de emotionele beurzen het beste volgen. Afgelopen weekend waren er al berichten dat het grote Duitse Lufthansa overwoog om financiële steun te vragen aan de Duitse bondsregering. Lufthansa kan best wel een klapje hebben, maar ook een onderneming als Lufthansa met tal van partners zoals samenwerkende luchtvaartmaatschappijen en toeleverende bedrijven zoals onderdelen, onderhoud, catering en niet te vergeten brandstof.

Alleen al KLM-Air France verwacht in maart 3.600 vluchten te moeten schrappen, terwijl een deel van de operationele kosten zoals personeel, onderhoud en stallingskosten gewoon doorlopen. (een vliegtuig dat stilstaat kost ook geld aan “parkeerkosten” te betalen aan de luchthaven voor de duur waar het aan de grond staat)

Gelouterde beursanalisten verwachten dat dit nog maar een deeltje van de economische malaise in de luchtvaart en andere sectoren zal zijn.

Ondanks dat de Amerikaanse federale regering een noodsteunprogramma heeft aangekondigd en dat de Europese Unie ook direct 7,5 miljard oplopende naar 25 miljard in een “investeringsfonds” (lees noodfonds steekt), kunnen we er nu al vanuit gaan dat een aantal sectoren te zwaar gaan krijgen en dat er fikse economische klappen gaan vallen.

We zaten al in de “nadagen van de hoogconjunctuur” , de geldboompjes groeiden al enige tijd minder snel tot aan de hemel, het is niet uit te sluiten dat er nu een tijd aanbreekt van “nageltjes bijten” voor veel grote bedrijven. Dat er grote namen gaan omvallen of stevig moeten gaan inkrimpen, ligt wel in de lijn der verwachtingen.

Om de mensheid en het zakenleven voor een langdurige en of fatale en mortale slag te behoeden dient de overheid er alles aan te doen, ook middels het nemen van draconische maatregelen, om het Coronavirus in te dammen.

Voor u is dat niet leuk, voor mij is dat als reislustig journalist niet leuk. Nu al heb ik al grommend een aantal geplande reizen moeten schrappen. 

Waarom? Ik val qua gezondheid in een risicogroep en ik had mij eigenlijk moeten verplaatsen naar landen en locaties om u verhalen te brengen die als “risicogebied” zijn aangeduid. Maar u vergeeft het mij vast en zeker dat ik even aan mijn gezondheid denk, want ik wil u later dit jaar en nadien ook nog mooie verhalen kunnen brengen. Pas als ik de zegen geeft zult u van mij af zijn.