door © Koos van Houdt

Leidende foto: Britse vlag tussen de Europese vlaggen in Brussel, België © Peter-Vincent Schuld

In het dieventaaltje van de diplomatie heet het intussen: Brexit Reset. Keir Starmer komt met de pet in de hand naar Brussel. Veel zal hij niet kunnen binnenhalen. Maar de Britse bijdrage aan vrede en veiligheid wordt in de Europese Unie nog steeds gewaardeerd.

De gevolgen van het vertrek van het Verenigd Koninkrijk uit de Europese Unie beginnen voelbaar te worden. Aan beide zijden van de Noordzee. Maar de Britse premier Keir Starmer is toch vooral vragende partij in een onderhandeling die merkbaar op gang begint te komen. Deze week beginnen achter de schermen gesprekken op weg naar een agenda, die begin februari rond zou moeten zijn.

Begin februari? Ach, de datum is nog niet precies bekend. Maar het zou 3 februari kunnen zijn. Aanvankelijk stond er voor die datum een informele bijeenkomst van de regeringsleiders in Polen in de agenda. Die is verdwenen en vervangen door het in Brusselse dieventaaltje onbekende begrip ‘Informele retraite’. Alsof die regeringsleiders met elkaar het klooster ingaan in Brussel. Het levert de Poolse voorzitter Donald Tusk alweer een hoop gedoe in eigen huis op. De rechtse oppositie wil de bijeenkomst in Polen en nergens anders.

Hoe dan ook gaan de gedachten terug naar de jaren van Brexit. Een half jaar geleden won Keir Starmer met overmacht de algemene verkiezingen in het Verenigd Koninkrijk. Als voormalig voorstander van het ‘blijven’ van zijn land in de Europese Unie, voelt hij zich politiek verplicht de scherpste randjes van de gevolgen van Brexit voor de economie van het Verenigd Koninkrijk eraf te slijpen.

Zijn eerste les heeft hij inmiddels geleerd. Starmer stak in het najaar van 2024 zijn teen in het badwater bij zijn collega’s in Berlijn, Parijs en Rome. Hij werd welwillend aangehoord. Maar, zo leerde hij ook uit die gesprekken, onderhandelen over veranderingen in het akkoord over Brexit doe je met de Europese Commissie. Zoals de Europese Unie in de aanloop naar Brexit een gesloten front vormde, zo is dat ook nu. Dat standpunt werd in december nog eens onderstreept door de ministers voor Europese zaken van de lidstaten.

Dus begint Keir Starmer deze week achter de schermen aan zijn onderhandeling met Maros Sefcovic. Dit uit Slowakije afkomstige lid van de Europese Commissie zit al sinds mensenheugenis in Brussel en vervult daar nu de rol van nestor. Hij heeft zich door de jaren heen laten kennen als een overtuigd Europeaan.

Hij is daardoor wat anders politiek gekleurd dan zijn partijgenoten, die aan het bewind zijn in Bratislava. Die gaan nog maar al te graag te biecht in Moskou. Alsof Vladimir Poetin, die bezig is zijn eigen volk in het ongeluk te storten, de Slowaken daar wel tegen wil beschermen. Intussen bereikt het Russische aardgas ook landen als Hongarije, Slowakije en Oostenrijk niet meer. De oorlog in Oekraïne woekert voort. Precies daarom wil Starmer toch weer dichter naar de Europese Unie toeschuiven.

In de vorige Europese Commissie was Maros Sefcovic speciaal belast met de contacten met het Verenigd Koninkrijk ter uitvoering van het Brexit Akkoord. Nu formeel niet meer. Maar hij is nu wel belast met zaken rond de internationale handel. Daarvan zijn er de nodige, die aan bod komen bij het opstellen van een agenda voor wat intussen de ‘Brexit Reset’ heet. Het ligt daarom voor de hand dat hij een centrale rol speelt aan de kant van de Europese Commissie.

In de eigen Britse politiek reageerden de waakhonden onmiddellijk. In de Europese internetkrant Politico werd in een analyse onmiddellijk gewezen op de verkiezingsuitslag. In 89 door Labour gewonnen kiesdistricten, stond de partij van de anti-Europeaan Nigel Farage op de tweede plaats. Starmer zou daarom behoedzaam en langs de weg van de geleidelijkheid moeten opereren. Want ook in zijn eigen Labourfractie is niet iedereen gecharmeerd van zijn toenadering tot de Europese Unie.

De belangen op het gebied van de Europese interne markt lopen daardoor min of meer gelijk op. Het Verenigd Koninkrijk krijgt niet de kans de mooie punten uit de Europese interne markt te pikken, zonder ook de verplichtingen ervan op zich te nemen. Zo moeten de onderlinge regels voor het grensverkeer van Britse burgers naar de Europese Unie en van Europese burgers naar het Verenigd Koninkrijk gelijk blijven. Met alle lasten en verplichtingen van dien. Bovendien zou toetreding van het Verenigd Koninkrijk tot alleen de Europese interne markt het daar gehate Hof van Justitie van de Europese Unie weer op een aantal punten het laatste woord kunnen krijgen. Dat is fundamenteel in strijd met de redenen achter Brexit.

Interessant is het debat in dit kader over de kansen voor jonge Britten van 18 tot 30 jaar om weer gemakkelijker toegang te krijgen tot de Europese Unie. Het is erg voorbarig om al veel verwachtingen op dit punt te hebben. De jongeren hebben ten slotte zelf het erbij laten zitten in het referendum van juni 2016. Ze bleven in hoge mate thuis en werden daarvoor gestraft met uitsluiting voor internationale studieplaatsen en het succesvolle Europese programma ‘Erasmus +”.

In de leerboekjes is het een belangrijk voorbeeld. Hadden die jongeren wel gestemd in het referendum van juni 2016 dan zou zeer waarschijnlijk de Brexit niet door zijn gegaan. Een schoolvoorbeeld van de gevolgen van onverschilligheid als er verkiezingen worden gehouden.
Maar straffen zijn tijdelijk en iedereen verdient een tweede kans. Bovendien zijn de jongeren van 2016 niet meer de jongeren van nu. Wie zou vinden dat het Verenigd Koninkrijk ooit weer lid zou moeten worden van de Europese Unie, kan dus niet heen om een nieuwe afspraak rondom jonge Britten in de Unie.

Aan de andere kant heeft Keir Starmer best het nodige te bieden. Ondanks zijn plek in de Europese politieke woestijn, geldt nog steeds dat de Europese geopolitieke en veiligheidsbelangen mede afhangen van het Verenigd Koninkrijk. De gesprekken in de hoofdsteden van de grootste lidstaten verliepen in het najaar dan ook welwillend.

Maar vooral wordt toenadering vanuit de Europese Unie toegejuicht omdat de Britten een essentiële rol vervullen in het groeiende Europese defensie- en veiligheidsbeleid. Dat is ook in het belang van de grootste lidstaat Duitsland, die altijd een zekere terughoudendheid zal laten zien op dit punt. De rol van de Britten op dit punt wordt daarom zeker gewaardeerd in Brussel.

Maar niets is zeker nu onze Amerikaanse vrienden en bondgenoten zich weinig meer van de Europese Unie lijken aan te trekken.

En dan nog dit

door © Peter-Vincent Schuld

Natuurlijk spelen de Britten een spelletje schaak, dat doet Europa ook. Vanaf heden en voor de ingezetenen van de EU en de EER zal er vanaf 2 april van dit jaar een Electronic Travel Authorization (ETA) benodigd zijn (met uitzondering van Ierland) Voorafgaand aan te vragen en tegen betalling van 10 Britse ponden. Maar voor burgers die gewend zijn snel op en neer naar het Verenigd Koninkrijk, voelen de 10 pond aan als 10 kilo.

Het Britse Ministerie van Binnenlandse Zaken (Home Office) legt het u uit in deze video:

(4) What is an Electronic Travel Authorisation (ETA)? – YouTube

Een extra bureaucratische restrictie maar is deze voor de EU en EER reizigers blijvend is de vraag? Het is bij onderhandelingen gebruikelijk om meer te vragen dan je uiteindelijk krijgt. Dus de UK lijkt dus een extra ballast toe te voegen aan te onderhandelen uitkomsten. Anderzijds is deze maatregel nodig omdat de immigratieproblemen niet alleen toegeschreven konden worden aan het beleid in de EU. Wat men de burgers die voor de Brexit stemden wel heeft doen laten geloven. (Leugens komen toch altijd uit). Met deze maatregel heeft de UK een sterkere onderhandelingspositie ten opzichte van de Europese Commissie. Politiek blijft koehandel.