Peter-Vincent Schuld

I grew up during the Cold War. The nuclear missiles were pointed at each other. Pernicious communism in the face of the free West.

Capitalism was embraced by the Russians after the fall of communism and has since taken on a superlative form of how we know it here in the West. Everything has changed. Or is it?

In recent history, Russia has never known a true democracy. On the contrary. The monarchy of the Tsars left no room for democracy, and neither did the Soviet period.

Russia is a country of extremes. Rebellious Islamic regions such as Dagestan and Chechnya, which has now gained some control, show that the stability of the country can only be guaranteed with an ‘armed’ big stick.

Especially in the time of the USSR, i.e. the Soviet Union, no one trusted each other. When communism collapsed and the oligarchs saw their chance to build wealth in a shrewd but not always correct way, to put it “with restraint”, the confidence was not there either.

Russia is not the free West. The country has different mores and it is unwise to use the relatively open and transparent administrative culture that we have in the West as a role model to compare Russia with it.

The country may have left its communist past behind, but certainly not the incomprehensible mechanism by which the national government exercises its power.

You are all familiar with the Russian matryoshka dolls. How many puppets are in one puppet. In other words; How many layers do we have to wade through to find the “truth”?

Maybe at this point the search for the truth is not even that important and we have to answer the question first with “why?” there are so many layers and it all seems so opaque.

In 2000, I met Russian President Vladimir Putin in person at the European Summit of Heads of State and Government in Gothenburg. The man could look straight in the eye. Razor-sharp eyes. Not too long, firm, sense of humor but he doesn’t let himself be messed with. A personification of the matryoshka dolls. Behind every decision he makes, he looks for a justification. Not many people realize that Putin was not only a former KGB bureaucrat but also a university-educated lawyer. Underneath the supreme stratification is a man who in his previous life was always loyal to his superiors, but who did not always get that loyalty back one-on-one. That has made him someone, now that he is in the position, demands 1000% loyalty and if this is not given he deals with it in his own way, without outside interference.

Putin has to deal with opponents who, in his view, endanger his authority and the stability of the country. This danger comes not only from outside Russia but also from Russian circles.

Russia has historically been a powerful player on the world stage. At the time of the Tsars but also at the time of the Soviet Union. You couldn’t ignore Russia. Putin wants to bring that power of the old Russian glory back on the map at all costs.

It does Russia, it claims its place, on the international world stage. Formerly America, and still the European Union to this day, were and are based on what they see as the superior democratic model based on the Western model, and the humanitarian interest is based on today’s worldview.

De Russen daarentegen gaan uit van het stabiliteitsmodel, waarbij stabiliteit vanuit Russisch perspectief meer ten gunste komt van haar onderdanen dan de individuele democratische rechten. Dit alles gestoeld op historisch besef en de daaraan verbonden feitenkennis.

In zekere zin kun je zeggen dat Rusland eerder voor het academisch model kiest waarin verder wordt nagedacht tegenover het “waan-van-de-dag-populisme” waarmee de politiek in het westen zicht profileert en dat bij voortduring een loopje neemt met de feitelijke omstandigheden en de historische realiteit. Ja, ook de gevestigde politieke orde in het westen bedient zich van populistische communicatie.

Een voorbeeld hiervan is de zaak van Sergei Skripal de Russische dubbelspion die samen met zijn dochter een aanval met zenuwgas ternauwernood overleefde. De Britse minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson vergeleek de Russische president Poetin in de diplomatieke nasleep van deze affaire met Hitler. Dit zal hem nooit, maar dan ook nooit worden vergeven voor Poetin en zijn staatsapparaat.

Deze aantijging ligt bijzonder gevoelig en zeker in Rusland. Waar wij in Europa de bevrijding van Nazi-Duitsland vieren, vieren de Russen de overwinning op Nazi-Duitsland. Dat is een wezenlijk verschil. U mag niet vergeten dat de ten gevolge van de nazi-terreur er bijna 24 miljoen !!!! Russische doden vielen.

Waar in Nederland bijna schouderophalend gereageerd wordt als de Turkse premier Erdogan ons van nazi-praktijken beschuldigt heeft dit in Rusland een heel ander gewicht. Je kunt de Russen bijna niet grover en harder beledigen. Hier komt het historisch besef bij de Russen weer om de hoek kijken.

Terug naar de affaire Skripal. Ik weet niet wat voor bewijs of indirect bewijs de Britse inlichtingendiensten hebben om Rusland verantwoordelijk te houden. Maar objectief gezien heb ik geen wetenschap over hard bewijs dat de Russen in opdracht van Poetin deze moordpoging uitvoerden.

De gemeenschap wordt geacht de beschuldigingen zoals deze door de Britse autoriteiten worden gecommuniceerd op het woord te geloven en worden één op één vaak zonder kritische annotatie over genomen door de media.

Je zou bijna vergeten dat er ook andere mogelijkheden zijn. Immers een strafrechtelijk onderzoek naar moord duurt in feite wel wat langer dan een week om het bewijs rond te hebben en de daders aan te klagen. Zonder aan de ernst van de feiten iets af te doen, een dossier dat een enkelvoudige verdachte daadwerkelijk naar het “hekje” in de rechtbank leidt wordt in mijn ogen zorgvuldiger voorbereid. In de zaak Skripal worden er meteen conclusies getrokken en sancties uitgevoerd zonder dat er ook maar één enkele rechter er objectief heeft naar kunnen kijken. Zeker wanneer het internationale betrekkingen en spanningen betreffen waarvan het verloop wellicht het leven van een hoop mensen kan bepalen mag wel wat meer zorgvuldigheid worden betracht.
Rusland wordt al schuldig verklaard zonder enige vorm van (internationale) rechtspleging.

Ik zeg niet dat het Kremlin niet achter de feiten kan zitten, dat is heel wel mogelijk maar andere scenario’s zijn evenzeer mogelijk. Vergeet niet dat dit de wereld is van de inlichtingendiensten, waarin zaken vaak niet zijn wat ze lijken.

Eerst even naar de feiten. Skripal is een spion, een dubbelspion die werkte voor het Russische inlichtingenapparaat in de jaren 90 van de vorige eeuw en het begin van deze eeuw. Hij spioneerde, in dienst van Rusland voor de Britten. Vanuit Russisch perspectief is dit hoogverraad waarvoor hij veroordeeld werd. Hij kwam via een spionnenruil terecht in het Verenigd Koninkrijk.

Maar denk maar niet dat de Russen zijn hoogverraad vergeten zijn. Hoe zouden wij reageren als een agent van de AIVD een dubbelrol zou spelen en informatie doorspeelde aan Islamitische Staat? Dan is de roep vanuit de samenleving op social media om er een moordcommando op af te sturen binnen enkele minuten een feit. Begrijpelijk.

Maar was het wel Poetin die de opdracht gaf? Op het eerste gezicht lijkt het heel aannemelijk afgaande op wat er gecommuniceerd wordt door de Britten. Maar er zijn nog wat andere kanten. Een en ander is te voor de hand liggend. Nu ben ik de laatste die in complotten gelooft maar dat neemt niet weg dat er in dit geval meerdere mogelijkheden zijn.

Afgaande op wat bronnen ons menen te vertellen zouden vader en dochter Skripal zijn aangevallen met een stof genaamd Novichok. Een goedje wat in de begin jaren 70 tot en met de vroege jaren 90 van de vorige eeuw is ontwikkeld in de Sovjet Unie.

Zoals we weten is de Sovjet Unie uit elkaar gevallen. Niemand vertelt mij dat het niet mogelijk zou zijn geweest dat het goedje tijdens het uiteenvallen van de Sovjet Unie in handen is gekomen van voormalige Sovjet-landen of dat het mogelijk is dat het goedje in handen is gekomen van niet gouvermentele entiteiten of personen. Zeker in de begin jaren negentig bij het uiteenvallen van de Sovjet Unie zijn er door de chaos zaken waaronder wapens in handen gekomen van derden die niet onder de controle stonden van het centraal gezag in het Kremlin.

De mogelijkheid bestaat, ik zeg niet dat het zo is, dat het goedje is gebruikt door een derde partij (een land of groep van personen met toegang tot gevaarlijke wapens) om zo het Kremlin verdacht te maken en te beschadigen. Een onderzoek ncaar die mogelijkheid verg wel meer tijd dan er is genomen om sanctiemaatregelen te nemen tegen de Russen.

Poetin kan electoraal de absolute macht wel hebben verworven maar controleert Poetin wel alle veiligheidsmechanismen? Met andere woorden heeft Poetin wel de absolute controle over het doen en laten van zijn militairen en zijn veiligheidsdiensten?

Geruime tijd geleden sprak ik een insider die zeer goed bekend is met het interne Russische reilen en zeilen die mij vertelde dat Poetin ook maar een marionet zou zijn van een groep invloedrijke personen in en rond het Kremlin. Niet gezegd dat het zo is, maar de mogelijkheid valt niet geheel uit te sluiten en sluit ook aan bij het beeld van Poetin dat bekend is uit zijn loopbaan bij de KGB in voormalig Oost-`Duitsland, namelijk dat van een zeer loyale vazal die ontsteld en ontstemd is als de loyaliteit niet wederzijds is.

Poetin heeft niet alleen maar de politieke oppositie als tegenstrevers, ook in eigen gelederen en in het veiligheidsapparaat heeft Poetin vijanden met vaak een persoonlijke en opportunistische agenda. Het is niet uitgesloten dat vanuit deze middens daden worden gepleegd die Poetin en daarmee het huidige Kremlin in verlegenheid brengen en dus het huidig Russisch bestuur ondermijnen. Ook intern wordt er op meerdere borden simultaan schaak gespeeld.

Poetin zal dit nooit maar dan ook nooit toegeven of als excuus gebruiken. Dit zou zwakte van Poetin in zijn rol als president aantonen. Poetin kan beter de eventuele “onrechtmatige blaam” op zich nemen, er mee dealen en kijken op het de simultaan gevoerde veldslagen op het schaakbord om zowel de interne tegenstander als wel de buitenlandse mogendheden een stap voor te blijven. Niet is wat het lijkt.

Een voorbeeld van het gebrek aan absolute controle van zijn veiligheidsapparaat is het neerhalen van vlucht MH17 boven Oekraïne. Het Kremlin de schuld van deze daad geven zou in strijd zijn met de naar alle waarschijnlijkheid gebeurlijke gang van zaken. Poetin heeft niets te winnen bij het neerhalen van een burgerluchtvaarttoestel. Integendeel. Het lijkt op dit moment alsof abusievelijk tijdens gevechtshandelingen het vliegtuig is aangezien voor een militair toestel van Oekraïense origine.

Het lijkt er eerder op dat Russische eenheden op eigen houtje zonder onder direct bevel te staan van het Kremlin een serie van strategische handelingen en gevechtshandelingen hebben verricht. Opnieuw kan Poetin nooit openlijk toegeven als dit het geval zou zijn geweest.

Dat de Russen actief waren aan de zijde van de pro-Russische rebellen in etnisch Russische delen van Oekraïne is de Russen eigenlijk niet kwalijk te nemen. De lokale bevolking had immers aangegeven onder Rusland te willen vallen en daarmee komt het historisch besef weer naar boven dat een gemiddelde Rus beter heeft dan een gemiddelde Nederlander of Belg.

De reactie van de Nederlandse premier Rutte op het neerhalen, hoe begrijpelijk de emotie van het moment ook is had beter vergezeld kunnen gaan van de bemerking dat het niet aannemelijk was dat deze verschrikkelijke tragedie zo het zich op dat moment liet aanzien zeker niet in opdracht van het Kremlin had plaatsgevonden. Dit had Poetin openlijk de binnenlandse politieke ruimte gegeven om intern voor het oog van de wereld orde op zaken te stellen binnen eigen gelederen.

De felle communicatie vanuit Nederland jegens Rusland in deze kwestie heeft Poetin deze instrumenten ontnomen en helaas, hoe vervelend het is om te zeggen bijgedragen aan de vijandige houding van de pro-Russische rebellen ten opzichte van de Nederlandse missie en de OVSE missie ter plaatse waar de ramp zich heeft voltrokken. Het toont in algemene zin nog maar eens aan dat geopolitiek, zeker in tijden van incidenten en crises niet overgelaten kan worden aan mensen die intellectueel nog niet droog zijn achter hun oren. Hier won de politicus en landsbestuurder Rutte het van de historicus Rutte, want dat is Rutte van huis uit.

Rusland is van oudsher een trots land met trotse inwoners die meer behoefte hebben aan stabiliteit, niet in de laatste plaats in economisch opzicht dan thema’s die bij ons in het Westen spelen. Hoe meer er vanuit het westen druk gelegd wordt op het Kremlin om de koers te wijzigen des te meer spanningen tussen Rusland en het Westen zich zullen gaan voordoen. Met Westerse ogen kijken naar Rusland is volstrekt zinloos en sancties werken averechts.

We mogen van geluk spreken dat de Amerikaanse president Trump zich niet gemengd heeft in de kwestie rond Skripal en dat Trump tegen de raad van zijn adviseurs Poetin gefeliciteerd heeft bij het winnen van de presidentsverkiezingen. Dit soort onthoudingen en beleefdheden dragen vanuit Russisch perspectief zeker bij aan ontspanning tussen Rusland en het Westen.

Er is met de Russen lees het Kremlin perfect samen te werken in grote geopolitieke vraagstukken.
De enige voorwaarde die Rusland eigenlijk stelt is om Rusland als een trotse een volwaardige wereldmacht te behandelen.

Dat verdient Rusland ook. Rusland heeft in de voorbije eeuwen heel wat keren de beschaving van de vrije wereld gered om ten oorlog te trekken tegen de optrekkende Ottomanen in hun niet aflatende veroveringszucht. Rusland gaat uit van historische realiteiten en gaat niet uit van de waan van de dag.

Ik voorspel u dat er overigens een dag komt dat de wereld zal begrijpen waarom Rusland gemeend heeft om zich te moeten mengen in de Amerikaanse verkiezingen. Met Hillary Clinton aan het roer zou er eerder vanuit de VS aangestuurd zijn geworden op een verscherping van de verhoudingen tussen Washington en Moskou met alle mogelijke crises en in het uiterste geval gewapende conflicten van dien. Rusland heeft gekozen voor een actie, al zijn de daarvoor gebruikte technieken in de ogen van veel mensen nog zo doortrapt, die op langere termijn bijdragen aan de stabiliteit tussen het Westen en Rusland.

Kijk altijd even verder dan het vierde poppetje dat u aantrof in de derde matroesjka. Als u nog even verder kijkt dan begrijpt u het gespeelde schaakspel.