Europese Verkiezingen: Portugal, de spiegel van Europa
Europese Verkiezingen 2019: Portugal, de Spiegel van Europa
Nederlands laat vertalen, maar een gevoel van enige melancholie komt
misschien wel het dichtste bij de betekenis van dit voor de Portugezen
zo belangrijk woord. Melancholie, verlangen naar wat eens was en niet
meer is. Kippenvel veroorzakend als je de zangstemmen hoort van wijlen
Amalia Rodrigues of thans de groep Madredeus, Dulce Pontes of denk maar
aan dat schitterende nummer dat twee jaar geleden het
Eurovisiesongfestival won, Amar Pelos Dois gebracht door Salvador
Sobral.
anders dan gepakt worden in het hart, de bevolking omarmend, de
bevolking liefhebbend. Maar we moeten terugkeren naar de harde
zakelijke realiteit waarin, misschien wel volstrekt onterecht, er geen
plaats is voor emoties, waar we ons puur moeten richten op de harde
feiten.
immers over mensen, over een cultuur die de identiteit bepaalt van een
bevolking en dat is geen exacte wetenschap. Een cultuur van een van
oudsher maritieme natie.
Een land van vissers en zeevaarders. Een land dat ooit onder meer
Brazilië, Angola, Kaap Verdië en het Chinese Macau als kolonies had.
grondgebied mag rekenen. Een bevolking dat trots is op hun land en waar
voetbal en de
is dat de zuiderse landen waaronder Portugal van de Europese familie
teveel geld zouden opslorpen dat afkomstig is van de noordelijke
lidstaten.
van het zuidelijk deel van de Europese Unie vormt.
werd. Het leger en diverse links-progressieve groeperingen namen de
macht over van het Estado Novo (Nieuwe Staat) bewind van Marcello
Ceatano, die in 1965 dictator Salazar opvolgde.
vakantie- en verblijfsland voor de noordelijke Europeanen omwille van
het warme klimaat, de gastvrijheid en de gekende vriendelijkheid van de
Portugezen.
oud-president van Portugal, de sociaal-democraat Mario Soares in zijn
klein kantoortje in Brussel toen hij na zijn presidentschap zich niet te
goed voelde om weer gewoon zitting te nemen in de bankjes van het
Europees Parlement. Ik had destijds een klus voor het Algemeen Dagblad
om een fotografisch portret van de goede man in zijn werkkamer te maken
terwijl mijn schrijvend collega en goede vriend Frans Boogaard hem
interviewde.
Het werd een uiterst aimabele setting waarin ik de oud-president
vastlegde op beeld. Soares bedeelde mij de titel “de regisseur toe”.
Een paar jaar later stond ik na een iets of veel te wilde nacht,
ietwat brak in de lift van het Hilton Hotel in Straatsburg om mijn
ontbijtje te gaan pakken alvorens naar de plenaire zittingen van het
Europees Parlement te gaan. Een uiterst vriendelijke man vroeg aan
mij of alles wel goed was, het was niemand minder dan de
oud-president Soares zelf. Het weerzien was hartelijk.
debat, zelfs een stevig debat niet uit de weg gaan maar wel de
beschaving hebben om behoorlijk met elkaar om te gaan. Of je het nu eens
bent met zijn politieke opvattingen al dan niet is volstrekt niet
relevant. De man was gedreven om zijn land en de bevolking een betere en
een vrije toekomst te geven. Een vrijheid die hij zelf diverse malen had
moeten ontberen nadat hij onder de oude dictatuur tot twee maal toe
gearresteerd werd door de politieke politie van destijds de PIDE, werd
veroordeeld door een militaire rechtbank, eerst werd verbannen naar een
voormalige Afrikaanse kolonie van Portugal en nadien een tijd in
Frankrijk in ballingschap leefde.
dat de noorderlingen respectvol omgaan met de Portugezen.
Een van de belangrijkste politieke thema’s, of dit nu nationaal of
voor de Europese verkiezingen is, betreft de sociale agenda zoals de
Portugezen dat zelf omschrijven en daarin samen optrekken met de
Spanjaarden. In de haven van het Zuid-Portugese Lagos spreek ik een
vrouw van rond de veertig die lang in het buitenland gewoond had.
Onder een parasolletje staat ze op de boulevard surflessen te
verkopen. Ondanks dat ze geen klant wil mislopen neemt ze even de
tijd om met me te spreken. Alhoewel formeel de Portugese economie er
per saldo wel aardig op vooruit gaat ervaart zij slechts een
bescheiden toename van de welvaart in Portugal.
De van oudsher gekende armoede onder de Portugezen heeft een diaspora
veroorzaakt waarbij veel Portugese arbeidsmigranten zich vestigden
in Frankrijk en met name ook in Luxemburg.
Voor de komende Europese verkiezingen zijn er maar liefst 1.4 miljoen
Portugezen in het buitenland geregistreerd als kiesgerechtigden. De
Portugezen die elders hun heil zochten integreerden met enig gemak
en runnen bijvoorbeeld in Luxemburg nu vaak transport- en
bouwbedrijven.
heeft. Het modaal inkomen van een Portugees is gemiddeld zo’n 984 EURO.
Eerlijk is eerlijk, Portugal heeft om zich zelf te kunnen ontwikkelen,
niet zelden een beroep moeten doen op de Europese fondsen voor regionale
ontwikkeling en in 2017 is er zo’n 3,64 miljard gevloeid naar Portugal
ter ondersteuning van het land.
staat vermeld dat projecten in ontwikkeling of afgeronde projecten mede
tot stand zijn gekomen door bijdragen van de Portugese nationale
regering en het Europees Fond voor Regionale ontwikkeling en andere
structuurfondsen.
twijfelen. Een afwateringskanaal in Lagos draagt ook zo’n bordje, maar
als ik kijk naar en in het kanaaltje zie ik een bende en een stukje
infrastructuur dat niet onderhouden is. Geld weggegooid? Bij gebrek aan
wetenschap kan en mag ik hier niet over oordelen en er was niemand aan
wie ik het kon vragen.
snelwegen zijn met Europees geld aangelegd. Er wordt tol geheven, maar
het gebruik van de weg is beperkt. Meer verkeer is er te vinden op de
tolvrije IC1, de tweebaansweg die van de Algarve naar Setubal leidt. Het
is zoals gebruikelijk rustig op de weg in tegenstelling tot de A22 die
de Algarve met het zuidelijk deel van Spanje verbindt. Ooit vertelde een
toerist tegen mij “eerst is de weg gefinancierd met ons belastinggeld en
nu moeten we er nog tol voor betalen ook”. De weg is natuurlijk primair
bedoeld voor nationaal verkeer in een land waar de aanschaf van een auto
duur is, maar waar de motorrijtuigenbelasting is laag voor de
Portugezen.
Maar laten we vooral in Nederland niet teveel het vingertje wijzen
naar Zuid-Europa. In het Nederland waarvan we denken dat er niet
gerotzooid wordt met subsidies is er enkele jaren geleden ook een
fikse fraude boven water komen zetten met gelden uit de Europese
Structuur Fondsen.
gevoel van onderdrukking uit de ziel van een volk is, dat neemt wel
enige tijd in beslag. Ik verwijs alleen maar even naar de tijd van de
Duitse bezetter in Nederland. Ook dat ligt nog steeds gevoelig.
Na de val van de dictatuur in Portugal was er geen massale
“Marshall-hulp” die de Portugezen er bovenop hielp zoals dat in
Nederland, België en omringende landen wel het geval was. De
geboorte van de democratie en de ontwikkeling van de economie ging
met horten en stoten, met vallen en opstaan. Het is een feit dat
tijdens de laatste economische recessie in 2008 Portugal het zeer
zwaar te verduren kreeg met hoge staatsschuld en een leeg rakende
staatskas.
Met name de zuidelijke regio Alentejo is een van oudsher zeer arme
streek met boeren en arbeiders. Portugal kent tot op de dag van
vandaag een sterke linker politieke flank die weliswaar zeer
verdeeld is maar ook verbonden aangaat.
losgebarsten. Het is te merken dat het politieke kartel van communisten
en groenen een zeer actieve en georganiseerde achterban heeft. In veel
dorpen en steden zijn er blauwe vlaggen aan het straatmeubilair
bevestigd met daarop de hamer en sikkel van de Communistische Partij en
de zonnebloem van de Groenen. Ook de socialisten laten van zich horen
met metershoge billboards. Wie van alle kandidaten zullen straks de 21
zetels in Brussel en respectievelijk Straatsburg gaan bezetten?
Al hoewel sociale thema’s hoog op de agenda staan is ook immigratie
een punt van aandacht. Gedurende een dag in deze meer dagen durende
reportage begaf uw verslaggever in een zaakje om even een colaatje
en een tosti te nuttigen rond het middaguur en de televisie
vertoonde een stevig debat tussen een politicus en een imam.
Integratie en immigratie, hoe bekend klinken deze thema’s wel niet in
onze oren? Maar een deel van het immigratieprobleem wordt ook
veroorzaakt door de Noord-Europeanen die in dit land graag hun warme
dan wel oude dag doorbrengen.
dorpjes buiten de idyllische stads- en dorpskernen verworden tot
betonblokken vol met appartementen die bezet worden door veelal
toeristen, overwinteraars en andere Europese ingezetenen die met wat
centjes hun goede leven in Portugal willen beleven. Hierdoor zijn de
huizenprijzen voor de gemiddelde Portugees onbetaalbaar geworden.
het kopen van een appartementje onbetaalbaar is geworden en veel
Portugezen gehouden zijn om maar iets tegen torenhoge maandlasten te
huren. In alle eerlijkheid verbond ze hier wel meteen het feitelijk
gegeven aan vast dat hier nog generaties in 1 huis leven en eigendom
vaak overgaat van generatie op generatie. Maar de geldnood onder de
Portugezen is hoog. Boeren wenden zich tot buitenlandse makelaars om hun
stukje grond voor 7 of 8000 EURO te verkopen.
We namen de proef op de som. We gingen online eens kijken wat er op
het gebied van de huizenmarkt allemaal gaande is en we kozen een
huis uit om te bezichtigen in het binnenland, zo’n 25 kilometer van
Silves. Het pand werd bewoond door een Brits ouder echtpaar die voor
hun eenvoudige woning, zonder airco, zonder verwarming, met wat
grond en een bijgebouwtje maar liefst 320.000 EURO vroegen.
en te 125.000 EURO in.
De buitenlanders drijven de prijzen van onroerend goed dermate op dat
het niet meer betaalbaar is voor gemiddelde Portugese gezinnen die
massaal worden verdreven uit de oude binnensteden naar “suburbs”
waar de woon-leef-kwaliteit een te hoge prijs kent voor hetgeen ze
er voor krijgen.
buitenlanders kopen massaal idyllische optrekjes en appartementen, de
Portugees mag een plekje zoeken in de “banlieus”. Maar wat wil je als er
een zak met geld geboden wordt? Inderdaad, de 25 April-brug nemen, de
Vasco da Gama-brug pakken of het pontje vanuit Almada, in alle gevallen
de rivier de Taag overstekend en in hartje Lissabon uitkomen.
die in dit prachtige land met vakantie zijn, daar is nogal wat over te
zeggen. We spreken de 72-jarige James, een Britse man die al decennia in
de Algarve woont, Portugees spreekt, als Brit een absolute daarop een
uitzondering vormt en geen goed woord over heeft voor zijn asociaal
gedragende landgenoten en het wangedrag van andere Europese
nationaliteiten. Op een terrasje aan een weggetje net buiten het centrum
van Lagos waar twee restaurantjes vlak naast elkaar liggen en een
pleisterplaats vormt voor de lokale politie, doet hij zijn verhaal
terwijl hij zijn enige nazaat, een donkerbruine Labrador aanhoudend
knuffelt.
Ook met eigen ogen neem ik waar hoe voornamelijk Nederlandse en
Britse toeristen lallend, bezopen en luidruchtig zich te voet
verplaatsen. De Portugezen laten zich het allemaal maar welgevallen
immers ze zijn gegijzeld tussen enerzijds hun eigen rustige
identiteit en anderzijds de muntjes die in de kassa terecht moeten
komen. Men leeft hier van het toerisme. Ik neem plaats op een
terrasje om een hapje avondeten te nuttigen. Een Portugees
restaurantje met een Portugese keuken die eenvoudig maar eerlijk is.
De ober spreekt me in het Engels aan. Ik antwoord in het Portugees,
bestel in het Portugees en onderhoud mij met de ober in het
Portugees. Ik spreek het Portugees dan wellicht maar beperkt, maar
ik heb enkele jaren in dit land gewoond. Het gezicht van deze ober
en talloze andere Portugezen die ik op deze trip heb ontmoet
veranderden zodra ik in hun eigen taal mensen aanspreek. Hoe
moeilijk kan het zijn om een beetje je best te doen? Portugal heeft
de Europese Unie nodig, al is een veel gehoorde klacht dat het leven
er niet goedkoper en niet eenvoudiger op is geworden. Maar ook wij
Nederlanders en Belgen hebben Portugal hard nodig.
hier kunnen we in Europees verband de buitengrenzen en de kusten
bewaken. Dat dit nodig is, is geen nieuw verhaal. De Portugezen zijn
niet in staat om die intensieve bewaking van onze buitengrenzen in hun
eentje op te tuigen.
Om ook de veiligheid in Noord-Europa te waarborgen hebben wij een
stevig veiligheidsbelang in een Europese grens- en kustwacht.
Het Iberisch schiereiland is al ooit eens onder de voet gelopen door de
Moren die het lang bezet hielden. Ik begeef me naar het uiterste
zuid-westelijke puntje, daar waar de uitloop van Middellandse zee, die
eigenlijk ophoudt bij Gibraltar, uitmondt in de Atlantische oceaan. Als ik
naar links kijk zie ik het Mediterrane gedeelte als ik naar rechts kijk zie
ik het Atlantische gedeelte.
eeuwen, een tijd waarin natiestaten ook geen statisch gegeven waren.
Eeuwen terug trachtten de Spanjaarden Portugal in te lijven als een
provincie. Maar Portugal is Portugal gebleven.
tram pakt in hartje Lissabon of geniet van een glaasje port in Porto.
verkiezingen voor het Europees Parlement zullen we weten hoe hecht de
onderlingen familieband is tussen de Europese landen. De kiezer bepaalt.