door Peter-Vincent Schuld

Er zal altijd gebouwd blijven worden en cement zal dus altijd nodig zijn om de
bouwstenen met elkaar te verbinden.
Maar tegelijkertijd is, blijft of
lijkt alles ook weer vergankelijk.
Zo ook de winning van kalksteen en de
productie van cement in Maastricht.
Wie aan de ENCI denkt, denkt
natuurlijk meteen aan de Limburgse mergel.

Het is ons met de paplepel ingegoten. Sinds 1926 draaide de cementproductie in
Maastricht al op volle toeren.

Wie aan de Zuid-Limburgse natuur denkt, kan wel eens in gedachten verzeild
geraken bij de Sint Pietersberg. We nemen u in woord en beeld mee naar hoe het
was en de kalksteenwinning van de ENCI (Eerste Nederlandse Cement Industrie) nog
volop draaide.

“Imposant”, dat is het minste wat je van de groeve en de cementproductie
kunt zeggen.Bij de enorme wielen van de kiepwagens die de afgegraven kalksteen
vervoeren naar de verwerkingsinstallatie voe men zich als mens nietig. Je  bent
als “levend poppetje” overgeleverd aan de stuurmanskunsten van de chauffeurs.

Veel bouwwerken in de oude Maastrichtse binnenstad en de verre omgeving zijn
verrezen uit kalksteen dat uit de mergelgroeve kwam. De Zuid-Limburgse mergel is
één en al geschiedenis. Het gaat van de Romeinen die al kalksteen wonnen tot en
met  70 miljoen jaar en een paar dagen eerder toen Limburg nog een tropische
maar ondiepe zee was.

Over klimaatverandering gesproken. Kun u het zich voorstellen dat Limburg ooit
een tropisch paradijs was? Zeg maar de Seychellen met een zachte “G”.  U kon in
die tijden “gezellig” met de mosasaurus, oftewel de Maas-hagedis zwemmen. Ja,
tijden en klimaten veranderen. Echter één kanttekening, slechts 10 miljoen jaar
later ontstonden pas de eerste primaten waar uiteindelijke de mens is
voortgekomen. Of dat nu zoveel goeds heeft voortgebracht?

Maar
het was toch gezellig geweest als het huidig Limburg een tropisch oord
was gebleven. Nu blijven de tropische temperaturen in Limburg beperkt
tot een enkele oververhitte zomer of de slaapkamers en bordelen waar men
de (pseudo) reproductieve sporten beoefent.

Maar ja, wat is er van overgebleven? Afzettingen in de bodem in de vorm van
stoffelijke resten van de destijds in het Limburgs zeelandschap levende
organismen ook wel kalksteen genoemd.Nou er werd heel wat ‘afgezet” in de
Limburgse oceanen van weleer en zo ontstond er mergel.
Nu vele miljoenen
jaren later is het afgraven van het Maastrichts mergel gedaan en wordt de groeve
door de ENCI (een 100% dochter van Heidelberg Cement) in eigendom overgedragen
aan de Stichting Natuurmonumenten.

In 2009 werd de beslissing genomen om de afgraving in de mergelgroeve te
beëindigen en in 2018 werd de eerste stap genomen door de kalkwinning te staken,
een jaar later gevolgd door het stilleggen van de cementoven waarin het
halffabricaat klinker werd geproduceerd. Dit halffabricaat is de
uiteindelijke basis voor het cement dat diverse verschillende soorten kent. De
soorten komen tot stand door de wijze van vermaling. Nadat de cementoven werd
stilgelegd werd het halffabricaat “klinker” geïmporteerd om daarna vermalen te
worden tot cement.

Na het neerleggen van de cementoven, die al reeds was gepland nam de
feitelijke productiehoeveelheid al af. Gelegen aan de rivier de Maas werd er
vanuit België kalksteen aangevoerd, maar de aanwezige infrastructuur was en is
niet groot genoeg om dit op een rendabele schaal te doen.
De
productielocaties van de ENCI in Rotterdam en IJmuiden blijven operationeel.

Aan een stuk industriële geschiedenis en het laatste stuk “mijnbouwgeschiedenis”
is in Nederlands Limburg een einde gekomen.
De cementovens zoals deze in
Maastricht hadden en hebben een bredere maatschappelijke functie. Autobanden
werden vanwege de kwaliteit als energiedrager gebruikt als brandstof, waarmee
aan een hoop dumpingen een einde kwam.

Daarnaast bevatten autobanden een aanzienlijke hoeveelheid ijzer die noodzakelijk
is voor de structuur-integriteit van een autoband, maar in de cementovens zorgen
ze voor de noodzakelijke toevoeging van ijzer aan klinker om het product ook een
hoge kwaliteit te geven.

De cementovens zorgen ook voor een “uitweg” ten tijde dat de destructiebedrijven
de enorm grote aanvoer van kadavers van pluimvee gedurende de vogelgriep en
andere agrarische calamiteiten niet aankonden.

In de cementovens werden de geruimde dieren verbrand.
De kalksteengroeve van
Maastricht is dicht, iets later dan gepland. Voor de 50 werknemers is collectief
ontslag aangevraagd. De groeve is teruggegeven aan de natuur en aan de
beheerorganisatie Natuurmonumenten.
De natuur neemt het nu weer over van
de menselijke activiteit. Als u langs een kalkstenen muur in Zuidelijk Limburg
komt, vertel dan het verhaal “Er was eens…………”