door Peter-Vincent Schuld

Europa is meer dan de Europese Unie. Europa is een continent. Europa is in de
afgelopen eeuw opnieuw het toneel geweest van oorlogen met de meest
verschrikkelijke  en mensonterende taferelen. Niet alleen op het land, ook ter
zee. Koopvaardijschepen werden onder vuur genomen met torpedo’s. Zeemijnen
werden overboord gezet om dood en verderf te zaaien. Slechts een greep uit een
lange reeks van onomkeerbare drama’s op zee en dan hebben we het alleen nog maar
over Europa.

Als we het water even wegdenken en we leggen denkbeeldig de Noordzee, de Oostzee
en de Baltische Zee maar ook onder meer de Adriatische Zee droog, dan vinden we
ontelbare miljoenen tonnen met niet ontplofte en na de oorlogen in zeewateren
gedumpte explosieven.

Ook voor de Nederlandse en Vlaamse kust liggen er nog talloze niet
ontplofte en gedumpte explosieven. De Belgische zandbank “Paardenmarkt is de
bekendste .Daar liggen tonnen aan explosieven uit de Eerste Wereldoorlog met een
substantieel aandeel granaten met mosterdgas. Er wordt gevreesd voor het
doorroesten van de gifgasgranaten waardoor het mosterdgas vrijkomt (een
mosterd-bruine kleverige substantie) hetgeen een ramp zou betekenen voor mens en
ecologie.

Veel aanstalten om de explosieven te ruimen maken de Belgische autoriteiten
niet. Het is een probleem dat sinds decennia gekend is en waarin de Belgen het
dossier met de typisch Belgische laksheid voor zich uitschuiven. De ruiming van
deze explosieven is anderzijds ook geen eenvoudige en zeker geen ongevaarlijke
klus.

Voor onze Europese kusten ligt het dus nog vol met explosieven.
Blindgangers, dumpingen en door de Duitse bezetter afgeworpen zeemijnen.

In  april van dit jaar haalde Nederlandse visserskotter nog een zogeheten
levensgevaarlijk Duitse “Luftminenbombe” naar boven. De Nederlandse maritieme
sectie van de Explosieven Opruimingsdienst Defensie maakte het gevaarte
onschadelijk. Dit doen zij vele malen per jaar. Sinds de invoering van een
bescheiden maximale jaarlijkse premie van iets boven de 2000 euro die
Nederlandse vissers krijgen als ze een explosieven in hun netten krijgen is het
aantal meldingen bij de Nederlandse Kustwacht wel gestegen. Rijkswaterstaat
heeft GPS-sonarboeien ter beschikking gesteld zodat de Koninklijke Marine de
explosieven kan terugvinden en onschadelijk kan maken.

Tja, dus tot op de dag
van vandaag wordt Europa geconfronteerd met kosten en gevaren ten
gevolge van agressors uit de Eerste en Tweede Wereldoorlog die op hun
beurt weer met militaire middelen bestreden moesten worden.

Afgelopen week werd bekend dat er een Duits oorlogsschip is gevonden voor de kust
van Noorwegen dat er al 80 jaar lag, Het schip maakte deel uit van de vloot die
deelnam aan de invasie van de nazi’s in Noorwegen.

Nu is het vrij en veilig houden van onze Europese vaarwateren niet alleen
in het belang van de mensenlevens aan boord van de schepen die de zeeën bevaren,
maar ook voor onze economie. Immers havens zijn er niet alleen om naar het water
te kijken en de zeeën vervullen een cruciale rol in de voedselvoorziening,het
wereldwijde transport van goederen, data en elektriciteit. Denkt u ook aan alle
windmolenparken op zee, alle kabels die op de zeebodem zijn gelegd zodat wij
kunnen communiceren via internet, kunnen bellen maar kabels op de bodem van de
zee zorgen ook voor het transport van elektriciteit.

Al sinds eind jaren negentig van de vorige eeuw voeren zijn de bondgenoten binnen
de NAVO al bezig via diverse operaties om de haven van de Baltische staten
(Estland, Letland en Litouwen) weer veilig toegankelijk te krijgen. Ook daar
werden na afloop van de oorlog door de Sovjets fiks wat tonnages aan explosieven
gedumpt. De oude Hanzesteden zoals Riga en Tallinn werden ook qua “handelsroute
via zee” weer in ere hersteld.

Tientallen jaren lang, nog voor dat de Baltische staten toetraden tot de Europese
Unie wordt er al geruimd en het aantal explosieven dat aldaar aangetroffen wordt
is aanzienlijk geminderd.

Uw verslaggever maakte net na de eeuwwisseling twee operaties op zee mee
waarbij de diverse mijnenbestrijdingsvaartuigen de strijd aan bonden met de
gevaren onzichtbaar op de zeebodem lagen.

Ook de Nederlandse Koninklijke Marine en de Belgische Zeemacht droegen hier hun
steentje aan bij. Die operaties bleven tot dit jaar voortduren.

Een mijn wordt gelokaliseerd door een sonar aan boord of met enn onbemande
mini-onderzeeër en vervolgens gaan de duikers van de Marine te water om op het
gevonden explosief nog wat explosieven te bevestigen waarna de duikers weer
veilig aan boord van hun rubberboot klimmen, het aftellen begint en er een
enorme knal volgt met een gigantisch watergordijn in de lucht. Tot zover de
havens van de Baltische staten.

Dichter bij huis, in Duitsland,  is het gevaar bij lange na ook nog niet geweken
zo bleek uit een uitzending van de Norddeutscher Rundfunk (NDR) van hun befaamde
kwaliteitsserie Nord Doku. In het Duitse deel van de Noordzee zou zo’n 1,3
miljoen ton aan explosieven liggen, in het Duitse deel Oostzee zo’n 600.000 ton.
Onder de navolgende link

vindt u de onthullende reportage van de NDR van 1 november 2019.

Vlak na de Tweede Wereldoorlog werd op het Duitse eilandje Helgoland een
enorme hoeveelheid explosieven opgeblazen, hetgeen een krater tot stand bracht
die tot op de dag van vandaag nog vindbaar en zichtbaar is, net voor de kust van
Helgoland werd er in zee gedumpt. Maar al deze explosieven bevatten ook nog eens
gevaarlijke chemische stoffen zoalsfosfor, vermengd met rubber en TNT. Als u
langs de Noord Duitse kust loopt en u denkt een stukje barnsteen of vuursteen te
hebben gevonden kan het zomaar zijn dat u een stuk fosfor heeft aangetroffen.
Met het blote oog moeilijk te onderscheiden. Tot de fosfor tot ontbranding komt
met zo’n 2000 graden celsius met verschrikkelijke brandwonden tot gevolg . Er
hebben zich in de afgelopen jaren tientallen ongevallen voorgedaan waarbij de
slachtoffers zware brandwonden opliepen.

Met zo’n acuut gevaar voor de mens en vissen die met tumoren gevonden worden ten
gevolge van TNT-vergiftigingen zou je denken dat de Duitse autoriteiten, die wat
betreft milieubescherming en veiligheid altijd voorop plegen te lopen, daar
adequaat op zouden reageren. Niets is minder waar.
Ondanks de ongevallen
die zich reeds hebben voorgedaan en wetenschappelijk onderzoek van onder meer
biologen en andere zeewetenschappers lijken ook de Duitse autoriteiten hun
prioriteiten elders gelegd te hebben en lijken ze de letterlijk roestende
“tijdbommen” onder water grotendeels voor lief te nemen. Veel mensen hebben het
volstrekt terecht over de “plastic soup” in zee. Maar de verontreiniging door
explosieven waarvan er velen giftige stoffen bevatten lijkt aan de aandacht
voorbij te glippen. Zomaar op zee onschadelijk maken is niet altijd een optie,
zeker niet met gifgasgranaten en zware explosieven. In het laatste geval komt er
door het ontploffen zo’n druk vrij die tot kilometers ver in zee dieren kunnen
ombrengen.  Na het aflopen van de Tweede Wereld voeren schuiten de haven uit om
al die tonnen met bommen, granaten, lichte munitie overboord te zetten. De
overwinnaars op de bezetters hadden toch wel schrik dat ze “in verkeerde handen”
terecht zouden komen en er met het wapentuig opnieuw misdaden zouden worden
gepleegd.

Maar het gebeurde zowel door de Sovjets als door de westerse geallieerden niet
altijd even zorgvuldig. Soms werden onderweg naar de aangewezen dumpingsplek
explosieven overboord gegooid. Bespaarde tijd, brandstof en dus kosten. Al met
al een serieuze zaak. Het ruimen van de explosieven gaat enorm veel tijd en geld
kosten. Maar het laten liggen is evenmin een optie al wordt deze optie op dit
moment wel gevolgd.

Het is voor de Duitsers een heikel dossier. De verantwoordelijke
overheidsorganisaties reageren nogal als een door een wesp gestoken als onze
collega’s van de NDR navraag gingen doen en interviews aanvroegen. De Duitse
autoriteiten waaronder het Bundesamt für Seeschifffahrt & Hydrographie en
het Duitse ministerie van Milieu weigerden interviews. Een hoofdpijndossier van
enorme omvang dus. Maar de ook de Duitsers zijn niet de enigen die met dit soort
dossiers kampen. Hetzelfde geldt voor de zee ter hoogte van het Italiaanse Bari
en de voor Zweedse en Deense wateren.

Saillant detail is dat de universiteitskliniek van het Duitse Greifswald al sinds
de DDR-tijd veel slachtoffers met brandwonden ten gevolge van fosforvondsten op
het strand te behandelen kregen. Laat de omgeving van Greifswald nu net de plek
zijn waar de gaspijpleidingen vanuit Rusland Nord Stream 1 en Nord Stream 2 aan
land komen. De Duitse autoriteiten en verzekeraars eisen dat elke vierkante
millimeter waar economische activiteiten plaatsvinden zoals het plaatsen van
windmolens op zee en de aanleg van pijpleidingen in zee onderzocht wordt op de
aanwezigheid van explosieven.

Daar reageren de Duitse autoriteiten dan wel weer adequaat op. De pijpleidingen
met Russisch gas zijn op dit moment politiek wat “explosief” maar we moeten er
niet aan denken dat tijdens de aanleg of tijdens het gebruik van een een
pijpleiding die miljarden kubieke meters aardgas naar de Europese Unie brengt
door bijvoorbeeld stroming geraakt zou worden door verdwaalde explosieven uit
tijden die we nooit meer hopen mee te maken. Over de politieke kant van het
verhaal brengen wij u later een verhaal.

Tegenstanders van de Nord Stream 2 (op alle niveaus) lijken zich te laten leiden
door opportunisme en hun overdenkingen (b)lijken helemaal niet zo zuiver en
intelligent. Maar terug naar de fysieke explosieven.

De redactie van Facts Found vroeg zich af in hoeverre de aanwezigheid van
explosieven op de bodem van de zee de aanleg van de pijpleiding en de
pijpleiding zelf een gevaar vormen. Het is ons geweten dat verzekeraars eisen
stellen inzake de detectie en eventuele ruiming. Wij hebben ons gericht tot de
woordvoerster van Nord Stream 2, mevrouw Irina Vasilyeva. Wie denkt dat een
onderneming met een Russische grootaandeelhouder (50 %) de media niet of amper
te woord wil staan heeft het zeer mis. Onze redactie kreeg direct alle
medewerking en de gevraagde informatie. Dit in tegenstelling tot de Belgische
defensie aan wie wij vragen stelden omdat zij als NAVO-partner betrokken waren
bij de ruimingen van munitie in zee voor de kust van Estland en Letland, waarbij
uw verslaggever aanwezig was. Er werd gewoon niet gereageerd op onze vragen door
woordvoerster Sonja van Loo van de Belgische defensie.

Nord Stream 2 bestaat eigenlijk uit twee pijpleidingen. Voordat er met de
aanleg begonnen werd voerde een commercieel bedrijf de opsporing van mogelijke
obstakels en explosieven uit waarna de marines van de betrokken landen die
bevoegd zijn assisteerden met advies en eventuele ruimingen.

De pijpleiding loopt vanaf het
Russische deel van de Narva Baai (Golf van Finland) via de Finse water
(aangeduid als Exclusieve Economische Zone -EEZ) door de Baltische Zee
zo in zuidelijke richting langs met links Zweden en rechts Estland,
Letland en Litouwen. Hierbij loopt de pijpleiding onder meer door de
Zweedse en Deense EEZ om zo in Duitse wateren te belanden en “aan te
meren” in Lubmin nabij Greifswald.

De Russische marine, om precies te zijn, de befaamde Baltische Vloot die in twee
havens in de haven van de Russische enclasve Kaliningrad, ligt nam de ruiming in
Russische wateren voor haar rekening. Leuk detail is dat de eerste admiraal van
deze befaamde  Baltische vloot (1701) De Nederlands-Noorse admiraal Cornelis
Cruys was. In die tijd onderhielden Rusland onder Czaar Peter en Nederland er
nog zeer goede betrekkingen op na.

Op advies van de Zweedse en Deense
marine werd de route van Nord Stream 2 omgeleid vanwege de aanwezigheid
van explosieven op de bodem van de zee.

In Duitse wateren werden door Duitse marine 77 explosieven (aangeduid als
Unexploded Ordonances UXO’s) onschadelijk gemaakt. Dat lijkt gering. In
tegenstelling tot de Noordzee is er in de Oostzee een veel geringere
getijdenstroming waardoor voorwerpen op de bodem van de zee minder snel
verplaatst worden.

Wat de toekomst brengt voor de bodem van onze Europese en wereldzeeën wat
betreft de ruiming van gedumpte explosieven en blindgangers is een vraag. Maar
het dossier is zo brandbaar als fosfor. De ellende zal niet te overzien zijn.
Het lijkt alsof de politiek op dit moment alleen met twee andere thema’s bezig
is. Het klimaat en corona. Beiden miljarden verslindende thema’s. Wat betreft de
thematiek van (gifgas) houdende explosieven in de zee die voor en ongekende ramp
kunnen zorgen, daar lijkt zich niemand mee bezig te houden…. tot er catastrofes
gebeuren.

Wat dat betreft zijn de Europeanen geen haar beter dan de autoriteiten in Beiroet
wiens laksheid er mede voor zorgde dat de stad recentelijk in puin kwam te
liggen met doden en gewonden vanwege een explosie van slechts 2700 ton in beslag
genomen ammoniumnitraat. Waarvan akte.

.