door Peter-Vincent Schuld en Christel Dubos, ze waren ter plaatse waar
de aarde vuur spuugt en beeft

Vorige week brachten wij u de eerste reportage vanaf het eiland La Palma, het
meest westelijke eiland van de Spaanse archipel, bekend als de Canarische
Eilanden.

Wij kwamen aan op La Palma vlak voordat de situatie voor mens en dier verergerde
en de vulkaan Cumbre Vieja harder begon te brullen en vuur te spuwen. Zo konden
we u deelgenoot maken van wat er echt gebeurde. We vertrokken vlak voordat een
deel van de vulkaan instortte en de situatie opnieuw verergerde. Straatjes waar
we een aantal dagen voordien nog hadden gelopen zijn intussen ontruimd en in een
aantal straten stroomt inmiddels de lava. Het eiland, nadien Spanje en daarop
volgend de rest van de wereld zaten in bittere angst en trokken zich het lot aan
van een aantal hondjes die waren achtergebleven in ontruimd gebied. De dieren
zaten in angst en beven, konden geen kant op en werden alleen beschermd door de
muren om hen heen. Met drones werden de diertjes voorzien van eten en drinken.
Een onderneming dat drone-diensten levert kon de situatie niet meer aanzien en
bedacht een plan om ter plaatse de honden met een bijzonder type drone uit hun
benarde positie te halen en dus te redden. De Spaanse autoriteiten werd onder
meer door dierenvrienden verweten dat ze te bureaucratisch zouden zijn, waardoor
toestemming om te gaan redden uitbleef. Feit is dat de honden opeens verdwenen
waren. Geen drones, maar mensenhanden hadden een kunstje geflikt buiten de
autoriteiten om. De stiekeme reddingsoperatie moet zijn uitgevoerd door mensen
die het terrein verduveld goed kennen of in korte tijd hebben leren kennen plus
terreinervaring hebben. Op La Palma worden de onbekende redders inmiddels als
helden gezien en aangeduid als het A-Team. Iedereen heeft het erover. Gezegd
moet worden dat het een huzarenstukje is in zeer gevaarlijk gebied. Had de
Policia Nacional of Guardia wetenschap van de operatie en knepen ze een oogje
dicht? Maakten agenten en hulpverleners zelf deel uit van de operatie omdat ze
de hiërarchie beu waren? Het is zeker niet uit te sluiten. De
Palmezen
zijn een apart volkje, laten
we het zo zeggen.

Maar waar komen die mensen op La Palma oorspronkelijk toch vandaan? Immers mensen
groeien niet als bananen aan een boom. De oorspronkelijke  bevolking bestaat uit
Guanches, een Berberse stam  die voet aan wal zette op La Palma en Tenerife. Ze
woonden onder meer in grotten. De Berbers van die tijd waren nog niet besmet met
de islam als religie, maar geloofden in de spiritualiteit die toegeschreven werd
aan zaken, plaatsen en scheppingen, kortom het animisme. Ratio speelde helaas
niet altijd een rol en dieren- en mensenoffers kwamen voor. Al waren de
bekeringen tot het christendom ook niet de mooiste pagina´’ s uit hun
geschiedenis. Ver voor onze jaartelling leerden ze om te gaan met de vulkanische
activiteit. Lava is heet en het ijzer werd er letterlijk in gesmeed.

De Spanjaarden namen de Canarische Eilanden in beslag, de lokale bevolking werd
bekeerd tot het christendom, niet altijd op de meest vriendelijke manier en
vermengden zich met de Spanjaarden zodat je een DNA-profiel krijgt waar zowel
Spanje, Marokko en de Westelijke Sahara in voorkomen. De bevolking heeft leren
leven met de vulkanische activiteit, zoals we in het vorige verhaal al
schreven.  Als je over het eiland rijdt zie je overal bananenplantages. Je
krijgt ze in de avond in gebakken vorm op je bord als je de lokale keuken gaan
proeven. Ga je wat doorzakken, dan ga je aan de
“rom miel”
(honing-rum) of je proeft
van de bananenlikeur.

Zonnen doe je op dit subtropisch eiland onder meer op zwart gekleurde stranden,
zwart omdat het vulkaanzand is en niet omdat de vulkaan nu toevallig is
uitgebarsten. Het eiland is een en al vulkaan. De mensen leven met de vulkaan.

Maar het leven gaat ook met de vulkaan gewoon door in de gebieden die niet
getroffen zijn op het verhoudingsgewijs niet al te grote eiland. Ze kopen eten
in, pakken de bus, drinken hun biertje. Het leven zoals het is.

Triest feit: Helaas zijn er door de vulkaanuitbarsting en de lavastromen de
nodige bananenplantages en wijngaarden verloren gegaan. Maar de bevolking kent
de risico´ s van leven, liefhebben, werken en dansen op de vulkaan. Je hoort het
ook terug in menig gesprek met lokale bewoners. Antonio baat een restaurantje
met zijn Zuid-Amerikaanse vrouw uit in Santa Cruz de La Palma. Op zijn terras
staat de hele dag de televisie aan met het laatste nieuws over de vulkaan. Het
eenvoudig tentje wordt door ons frequent bezocht na een dag van lang werken.
Restaurantuitbater Antonio maakt zich zorgen dat de centen die vrijgekomen zijn
voor de hulp aan de getroffenen niet in verkeerde handen komen. Hij hekelt het
bestaan van corruptie waarvan, naar zijn mening, ook het eiland niet gespaard
blijft.

Aardschokken, zuilen van vuur die in een rechte lijn de lucht in worden gejaagd,
vloeibaar gesteente. De aarde is volop in beweging. Zoals het was wordt het
nooit meer. Dat blijft niet beperkt tot het land maar ook de zeebodem wordt door
het geweld van moeder natuur veranderd. De Spaanse marine stuurde daarom de A31
Malaspina, een hydrografisch schip. Wat dat betekent? Het brengt de zeebodem in
kaart en registreert eventuele veranderingen. Als tijdelijke haven koos het voor
de veiligheid Santa Cruz de La Palma, aan de oostzijde van het eiland om van
daaruit haar onderzoeken te doen. Hoe je het went of keert, een
vulkaanuitbarsting en bijbehorende aardbevingen hebben natuurlijk invloed op het
aardoppervlak boven en onder het zeeoppervlak, hoe het er uit ziet en er uit
gaat zien. Europa verandert voortdurend qua aardoppervlak zoals het ook qua
politiek verandert.

In de vijf weken dat de vulkaan aan het bulderen is, is de hulpverlening aan de
bevolking in razendsnel tempo op gang gekomen. Vanaf de andere eilanden worden 
via de veerboten mensen en materieel van de diverse hulpdiensten, en dat zijn er
veel, aangevoerd.

Wat opvalt is de wilskracht en de kameraadschap van de mensen die een
helpende hand uitsteken. We staan bij het coördinatiecentrum van de
rampenbestrijding. Een ploeg brandbestrijders die gespecialiseerd zijn in het
bestrijden van natuurbranden komen net terug. Je bent als je een natuurbrand
hebt bestreden (met alle fysieke risico´s van dien) afgepeigerd. Een van uw
verslaggevers (pvs) weet dat maar al te goed uit de tijd dat hijzelf als
vrijwilliger natuurbranden bestreed. Brandweerlieden geven alles, zo nodig hun
leven om dat van een ander te beschermen. Deze ploeg brandbestrijders komt van
het overheidsbedrijf Triasga dat ressorteert onder het Spaanse ministerie van
Landbouw en Natuurbeheer. Triasga heeft een speciale tak om rampen te
bestrijden. De mensen die daar werken doen dat dus ook met volle overgave en
bijbehorende broederlijke banden. Heel eerlijk?  De handen van uw verslaggever
jeukten om samen met de “oud-collega´´´’s” het vuur te gaan bestrijden en de
mensen te helpen. We weten samen hoe het moet en hoeven elkaar niets uit te
leggen. We weten allemaal dat het een ramp is van een enorme omvang.

Het is echter helaas niet de eerste keer dat La Palma een verzengende hitte
te verwerken krijgt. Afgelopen jaar waren het natuurbranden die het eiland
geteisterd hebben. Met financiële hulp van de Europese Unie is er geïnvesteerd
in bluswatervoorziening. Niet onbelangrijk als je een grote natuurbrand te
bekampen hebt. Op de Canarische Eilanden weten ze dat vuur en moeder natuur
zwaar kunnen toeslaan en er vindt voortdurend een verdere optimalisatie plaats
van de rampenbestrijding. Er is niet 1-2-3 binnen enkele uren grootschalige hulp
van het vaste land te verwachten en dus zorgen ze op de Canarische Eilanden dat
ze zelf goed voorbereid zijn binnen de mate van de financiële mogelijkheden die
ze hebben. Aan de inzet van de rampenbestrijders op het terrein zal het in ieder
geval niet liggen.

Intussen is over zowat het hele eiland vulkanisch as neergedaald en dat in zeer
grote hoeveelheden. Alles zit onder, huizen, planten, wegen, straatmeubilair.
Het wordt door de overheid apart ingezameld. Mensen deponeren hun zakken en
zakjes met vulkanisch as naast de gebruikelijke vuilcontainers. Na filtering
vast en zeker voor een bepaald doel her te gebruiken. Je hoort geen enkel
geklaag over het  zwarte, overal in kruipende goedje. Tja, opnieuw blijkt de
bevolking met de en op de vulkaan te leven en niet naast de vulkaan.

Medewerkers van de reinigingsdiensten proberen de openbare ruimte en de
haventerreinen van as te ontdoen. Maar hoe lang houden ze het schoon? De wind en
de vulkaan bepalen samen, of, waar en wanneer er weer vulkanisch as neerdaalt.
Daar hebben wij als mensen geen enkele inbreng in. Het enige wat we kunnen doen
is reactief handelen en hulp bieden.

Maar is iedere discipline wel ingesteld op de gevolgen van een ramp? Nee dus.
Voor ons wordt het langzaamaan tijd om naar huis te keren. Kleren te wassen en
ons op te maken voor de volgende reis.

Even een ferry boeken. De auto die we gehuurd hadden moet terug naar Tenerife,
vanwaar we met de ferry gekomen zijn. Vliegverbindingen zijn in verband de
vulkaanuitbarsting alles behalve zeker. We boeken een overtocht met Naviera
Armas via Direct Ferries. Zowel op de heenweg als de terugweg gaven wij het
eiland La Palma als respectievelijk aankomst en vertrekplaats. op De computer
bij Direct Ferries maakte er voortdurend Las Palmas op Gran Canaria van met als
resultaat een foute boeking. Zelfs een wijziging die we online doorgevoerd
hadden werd opnieuw als vertrekplaats “Las Palmas” gegeven.

Euh, hallo, dit klopt niet, dus maar eens gaan bellen met Naviera Armas. De
telefoniste wist van niks, kon niks veranderen en we moesten maar een nieuw
ticket kopen. Kortom een stuk onwillig chagrijn die het allemaal geen fluit
interesseert en bovendien de hoorn er op smeet toen we een aantal kritische
vragen begonnen te stellen. Kijk, wij weten ons wel te redden en te handhaven.
We spreken onze talen en zijn mondig.  Maar bij een zware ramp die heel het
eiland zou treffen willen mensen weg. Dan spelen de ferrymaatschappijen een
cruciale rol bij de snelle evacuatie. In theorie kan het op La Palma op ieder
moment uit de hand lopen. Een botte lompe en hufterige communicatie vanuit
veerbootmaatschappij Naviera Armas draagt dan op geen enkele manier bij aan een
snelle, vlotte en veilige evacuatie. Dit soort van communicatie maakt mensen
agressief, brengt ze in paniek en onder die omstandigheden kunnen mensen rare
dingen gaan doen.

We leggen de zaak vanaf La Palma voor aan het boekingskantoor Direct Ferries in
Londen. Daar werd de zaak wel adequaat opgepakt en correct omgeboekt. Aan plaats
op de ferry ontbrak het niet. Maar Naviera Armas wenste niet de naam vrij te
geven aan Direct Ferries van betrokken telefoniste van Armas. We konden onze
klacht schriftelijk indienen. Bij deze, maar dan publiekelijk.

We nemen langzamerhand afscheid van het eiland en rijden naar de ferry-terminal.
Een zojuist gearriveerde ferry van een andere maatschappij voerde weer nieuwe
hulptroepen aan. In de opstel-rijen om de volgende ferry te nemen staan twee
vuurrode bussen en een legertruck van de Spaanse militaire
rampenbestrijdingsdienst Unidad Militar de Emergencias.

Bij elke catastrofe wordt de UME vrijwel direct ingezet. Zo ook hier. We zien
aanhoudend tal van voertuigen van de UME door de bergen met blauw blauw rijden.
Zich begevend naar plekken dicht bij het hete lava die voor iedereen, dus ook de
pers zijn afgesloten.

We troffen ze ook op een moment dat ze terugkeerden uit een gebied dat door de
lava in de brand gezet was op een apocalyptisch moment. De UME, de helden van de
Spaanse hulpverlening. Ze zijn er vrijwel altijd direct met alle middelen
denkbaar. Met zware terreinvoertuigen, bulldozers, brandweerwagens en fiks wat
“boots on the ground” ondersteunen ze de lokale hulpdiensten.

Zo te zien wordt deze ploeg afgelost en mogen deze mensen naar huis. Maar niets
is minder waar. Nog voordat de ferry aankomt maken de twee bussen en legertruck
inclusief de mannen en vrouwen met gele en cremekleurige baretten vanaf de
terminal rechtsomkeert.

Ze zijn opnieuw snel nodig en rijden terug de bergen in. Deze ramp was niet
voorbij, is vandaag nog niet voorbij en zal de eerst komende tijd nog niet
voorbij zijn in deze uithoek van Europa.

Helaas zijn (natuur)rampen onvermijdelijk en moeten we gewoon rekening houden dat
het noodlot soms verschrikkelijk kan toeslaan. De natuur is niet maakbaar, doet
wat zij wil en ongelukken met verstrekkende gevolgen zitten in een klein hoekje.
Het enig antwoord is dat hulptroepen zich in alle snelheid, gecoördineerd en
snel moeten verplaatsen om het leed te beperken en te bestrijden. Dan is er geen
tijd voor dogma´’s. Het is ook niet voor niets dat bijvoorbeeld  in Brussel de
voertuigen van hulpdiensten, leger en politie uitgezonderd zijn de lage
emissie-eisen. Hiermee wordt de relativiteit van hoogdravend gepalaver nog maar
weer eens duidelijk. Om een ramp te bestrijden heb je mensen en materieel nodig
die verplaatst moeten worden, massaal, snel hetgeen energie en brandstof vreet.

De laadpaal waarmee elektrische auto´ s opgeladen kunnen worden in het door de
vulkaan geteisterde kustplaatsje Tazacorte op La Palma wordt wel erg relatief en
de importantie van de laadpaal wordt tot nut en nihil teruggebracht in
verhouding tot een onophoudelijke uitstoot van as, fijnstof, C02 en zwavel. Zijn
we niet vergeten dat het van oorsprong stoffen zijn die vanuit de natuur komen
en daarin voorkomen?

Hoe zit het met die 2 windmolens vlak bij de start- en landingsbaan van het
vliegveld van Santa Cruz de la Palma? Wordt de relativiteit wel niet erg
duidelijk? Los van de veiligheid voor het vliegverkeer.

Wij mensen kunnen niet voorkomen dat een vulkaan tot uitbarsting komt en
stoffen lost die schadelijke kunnen zijn. Wij mensen moeten dan een
rampenbestrijding in werking zetten met verbindingscommando-eenheden van
brandweer, politie, leger en andere rampenbestrijdingsdiensten. De aggregaten
die energie leveren voor de communicatie en de operationaliteit moeten
onophoudend, dag en nacht werken. De hulpverleners moeten aan- en afgevoerd
worden, want ook zijn hebben recht op een moment  van rust. Basale elementen die
in al die verheffende verhalen vaak worden vergeten.

En de veerboot, de veerboot verstookt de olie om naar La Palma te brengen en ons
weer op Tenerife af te zetten vanwaar de volgende dag onze vlucht naar huis
vertrekt. Echt onderhouden ziet de klassieke ferry van Armas er niet uit.  Her
en der toch de nodige roestplekken. Het eten onderweg is ook niet alles en nadat
we zo’n 10 minuten op een verwarmd broodje moesten wachten ontstond toch de aan
de medewerkers geuite mededeling dat het broodje bedoeld was als eten en niet
als museumstuk. Maar wat zeuren we nou eigenlijk, daar op het eiland hebben de
mensen het in de getroffen dorpen een stuk moeilijker. We zijn niet de enige die
er zo over denken. Bij aankomst op Tenerife staan al weer de nodige voertuigen
van de Spaanse Civiele Bescherming klaar om aan boord te gaan om de noodlijdende
bevolking op La Palma een helpende hand te reiken. Somos Juntos……..

En dan nog dit: Vulkanen zoals de Cumbre Vieja op La Palma doen niet wat
politici zoals Frans Timmermans zeggen. Vulkanen hebben lak aan
politici. Hebben ze zin om vuur, as en CO2 te spugen, dan doen ze dat.
Wellicht een lesje nederigheid voor lieden als paus Klimatus.