door © Jan Schils, Brussel

Leidende foto: Voorzitter vn de Europese Commissie Ursula von der Leyen, Foto © Europese Unie

Ofschoon van verschillende zijden wordt geprobeerd de poten onder haar stoel door te zagen, ziet het ernaar uit dat de super ambitieuze en haast ziekelijk machtswellustige Ursula Von der Leyen – ondanks een aantal schandalen en incidenten waarin zij het middelpunt was – toch kans maakt om zich zelf nog eens voor een periode van vijf jaar op te volgen als voorzitter van de Europese Commissie. Maar omdat bij dit soort gebeurtenissen op het laatste moment nog altijd een kink in de kabel kan komen, is er nog geen absolute zekerheid dat Von der Leyen de buit nu al binnen heeft.

Geen teamspeler

Critici die vinden dat Ursula het toch te bont heeft gemaakt en zij nooit een teamspeler was. maar in tegendeel een zekere minachting etaleerde tegenover enkele collega-commissieleden en leden van de rechterzijde in het Europees Parlement (EP), in de periode van de coronacrisis haar boekje te buiten ging en -meer in het algemeen- meer politiek bedreef dan de EU-leiders welgevallig was, zouden haar bij de eindstemming in het EP in principe alsnog kunnen vloeren. Maar als ze volgens de partijdiscipline stemmen, wordt dat moeilijk.

Als het voor Ursula succesvolle scenario, dat sommigen “gunstig” voor Europa noemen en anderen een “ramp”, wordt bewaarheid, is dat niet het gevolg van een op democratische principes steunende benoemingsprocedure. Het is weer een voorbeeld  van een onbeschaamde-, zich steeds herhalende koehandel in Europa. Een gang van zaken, die de machteloos toekijkende Europese burgers al vele jaren lijdzaam moeten ondergaan en categorisch afwijzen, zoals talrijke opiniepeilingen in de loop der jaren hebben aangetoond.

De kiezers willen namelijk een democratisch verkozen dagelijks bestuur en voorzitter van de Europese Commissie, maar de lidstaten (en vooral de belangrijkste daaronder met Duitsland en Frankrijk op kop) voelen daar weinig voor. Deze twee landen willen in Brussel vanouds een Commissie waarop ze vat hebben en die zij onder controle kunnen houden en naar hun wensen kunnen kneden. Dat is al vele jaren het geval en nu nog. Zo waren de Portugees Manuel Barroso (2004-2014) en de Luxemburger Jean-Claude Juncker (2014-2019) weliswaar min of meer verdienstelijke politici, maar alles behalve sterke Commissievoorzitters. Ze waren duidelijk compromisfiguren, die na een meestal wederzijds akkoord tussen Berlijn en Parijs in Brussel terechtkwamen.

Geen “liebe Angela…

Dit laatste was ook met Ursula Von der Leyen het geval. De gedoodverfde “Spitzen”-kandidaat om Juncker 5 jaar geleden op te volgen, was niet zij maar lange tijd voorzitter Manfred Weber van de christendemocratische Europese Volkspartij (EVP). De Franse president Emmanuel Macron kende Weber weliswaar niet of nauwelijks, maar de Franse diplomatie en media waren beter ingelicht. Die zagen in hem een sterke figuur die zich niet door de lidstaten, groot of klein, de wet zou laten voorschrijven. Macron begon te twijfelen en na een onderonsje met toenmalig bondskanselier Angela Merkel, met wie hij goed bevriend was, werd Weber opgeofferd aan de Franse wensen en belangen. Macron ging vervolgens akkoord met de benoeming van Von der Leyen, vriendin en vertrouwelinge van Frau Merkel. Maar de president zou al vrij snel ontdekken, dat zij een eigengereide, koppige en politiek moeilijke tante was met meer haren op haar tanden dan hem lief was. Macron kwam dan ook verschillende keren met haar in aanvaring, terwijl zijn hoop op een tweede “liebe Angela”, zoals hij Merkel steeds noemde, ijdele hoop bleek. Als hij het streberachtige gedrag van Ursula wilde temperen, noemde de presidemt vrijwel nooit haar naam. Maar iedereen wist natuurlijk dat hij haar bedoelde als hij uitpakte met opmerkingen als (citaat): “Het voorzitterschap van de Europese Commissie moet het algemeen belang verdedigen en mag niet te zeer gepolitiseerd worden. We moeten zeggen zoals het is. Dat is niet het geval geweest met deze Commissie.” Verschillende media in Frankrijk maakten uit deze boodschap op dat het met de kandidatuur van Ursula nog altijd mis kan gaan…

Onraad

Terug naar haar beginperiode: Het was van begin af aan duidelijk dat Ursula het takenpakket van de Commissie aan haars lapte en er een eigen invulling aan begon te geven, die steeds ruimer werd. Als voorzitter had zij bijvoorbeeld de politieke leiding over de Commissie en was zij verantwoordelijk voor de interne en externe communicatie. Maar die twee taken liet ze graag over aan bekwame, vooral Duitse topambtenaren annex vertrouwelingen om zelf “hogere” politiek te gaan bedrijven. Ze bemoeide zich o.a. met oorlog in Oekraïne, waarmee ze vooral Macron danig op de zenuwen begon te werken. Intussen paste ze zijdelings wel mee op de winkel in Brussel. Zo begon zij als gevolg van haar aangeboren waakzaamheid en op basis van haar intuïtief gevoel onraad te ruiken in haar onmiddellijke omgeving. Ze bleek gelijk te hebben. Zo waren haar vicevoorzitter en rechterhand Frans Timmermans en diens kabinet onder leiding van Diederick Samsom haast onopgemerkt bezig om ook hun bewegingsruimte en bevoegdheden op gebied van landbouw, milieu en klimaat uit te breiden ten koste van de betrokken DG’s maar ook van Ursula en haar staf. Timmermans stortte zich namelijk als klimaatfanaat ook op de landbouw en het milieu. Hij veegde de boeren in Europa de mantel uit omdat zij de “grootste vervuilers” van Europa zouden zijn. Hij noemde hen ook “dom” omdat zij “vasthielden aan een verouderd landbouwsysteem dat geen enkele toekomst zou hebben”. Ook hekelde hij op zijn bekende hautaine manier en zich bedienend van een wat onuitstaanbaar en tegelijk aandoenlijke oud-Maastrichtse tongval het feit, dat de boeren niet wilden inzien dat de landbouwgrond en het aantal boeren en dieren in Nederland en de rest van de EU met de helft moesten worden verminderd. Zo gezegd om “het klimaat te redden”, een drogreden waarvan moeilijk aan te nemen is dat hij er zelf in geloofde, maar die het goed deed bij het niet meest intelligente deel van zijn achterban en van zijn vriendenpartij van Groen Links.

Timmermans verloor geloofwaardigheid

De kapitale fout die Limburgse Frans in die dagen maakte was, dat hij ook een stevig pleidooi hield voor een gevoelige verlaging van de voedselproductie in Europa. Dit pleidooi, dat gepaard ging met een stortvloed van denigrerende opmerkingen tegen (opnieuw) de domme boeren,  had desastreuze gevolgen voor Timmermans en zijn PvdA., zowel op nationaal als internationaal vlak. In plaats van de Europawijde- en wereldwijde pleidooien van gerenommeerde instanties (VN, Wereldvoedselorganisatie en talrijke boerenorganisaties) om de voedselproductie fors te verhogen, bleef Timmermans op zijn rode dogma van minder voedselproductie hameren. Hij ziet (en zag) kennelijk niet het verband tussen de voedselproductie en de huidige en komende hongersnoden in tal van landen door de verwachte forse aangroei van de bevolking en toenemende natuurrampen. En Ursula? Ze dekte als hoogste in rang bij de Commissie de onbezonnen anti-agrarische (vernietigings-) voorstellen van Timmermans. Gevolg van dit alles is de voor Timmermans dodelijke conclusie. dat hij zijn politieke geloofwaardigheid en betrouwbaarheid in een klap verloren had, niet alleen bij een groot deel van de Nederlandse bevolking maar ook in het buitenland.     

Von der Leyen liet Frans begaan

Eerder al had Timmermans, die op ramkoers met Polen lag wegens het zogenaamde schenden van de rechtsstaat, het Directoraat-Generaal Landbouw van de Commissie niet de jure maar de facto overgenomen (beter gezegd: geconfisqueerd of wederrechtelijk ingepalmd). Hij vond  dat de Europese landbouwpolitiek dichter bij “zijn” klimaatbeleid (Green  Deal) aanleunde. In feite kwam het erop neer dat Timmermans ongevraagd en ongegeneerd op de stoel van de Poolse landbouwcommissaris Wojchiekowski ging zitten. Die mocht zich alleen nog maar bezig houden met  wat kruimels met als enige (schrale ?) troost op het einde van de maand een enveloppe met circa 25.000 euro…Verschillende leden van de Commissie lieten een zwak protest tegen deze “coup” van Frans horen maar Von der Leyen liet Timmermans begaan ondanks het feit dat enkele topambtenaren haar verzochten tegen hem op te treden. Daarmee lapte ze weer een van haar taken aan haar laars. Natuurlijk met de wetenshap dat ze de onfortuinlijke Pool nergens voor nodig had. Hij mocht er gewoon voor spek en bonen blijven bij zitten….

Tijdens haar mandaat bleek dat een flinke dosis opportunisme Von der Leyen niet vreemd is, zeker als dat haar politiek goed uitkomt. Want nog maar nauwelijks had Timmermans bij de Commissie zijn hielen gelicht , of zij zag de kans schoon voor een charmeoffensief richting Europese boeren, beginnend met een toespraak waarin zij het boetekleed aantrok. Ze ging zelfs zover om excuus aan de Europese boeren aan te bieden voor de gevoerde landbouw- en (deels ook) de klimaatpolitiek. Daarmee maakte ze zich eigenlijk (in voetbaltermen uitgedrukt) schuldig aan een flinke portie natrappen tegen boeman van dienst Timmermans, waarvoor in genoemde sport doorgaans een rode kaart (dus uitsluiting) wordt getrokken. Intussen is van de beloofde steunmaatregelen, die zij de boeren beloofde, gepaard gaande met een zak geld, maar een deel terecht gekomen. Daarom zijn de meest militante boeren uit een aantal EU-lidstaten onlangs kort voor de verkiezingen weer de straat opgegaan in Brussel met  de toezegging dat ze na de zomer weer terug zullen keren voor zo nodig een hete herfst. Of Ursula hen dan weer begripvol zal staan  op te wachten met een serie nieuwe beloftes, is onwaarschijnlijk. Een van haar medewerkers vertelde ons (citaat): “Frau Von der Leyen is niet bereid om meer geweld van de boeren te dulden. Genoeg is genoegd. Het is aan de ordediensten om de volgende keer met daadkracht op treden. Europa telt meer sectoren die problemen ondervinden.”

DE MISREKENING VAN MACRON, EEN GEKADERD VERHAAL

De afgelopen vijf jaar hebben aangetoond, dat de Franse president Macron, toen hij in 2019 na een onderonsje met bondskanselier Angela Merkel, de drievoudige Duitse ex-minister (familiezaken, arbeid en defensie) Ursula Von der Leyen aan zijn collega’s als nieuwe voorzitter van de Europese Commissie aanprees, hij precies dat in gang zette, wat hij had willen voorkomen. Macron wilde namelijk verhinderen dat de toenmalige Duitse “Spitzenkandidaat” Manfred Weber, voorzitter van christendemocratische Europese Volkspartij (EVP) en grootste fractie in Straatsburg, Commissievoorzitter zou worden. Hij slaagde weliswaar in zijn opzet, maar Ursula ontpopte zich als een sterke, onafhankelijke voorzitter die gaandeweg meer en meer macht naar zich toetrok waardoor zij de Franse president maar ook andere EU-leiders danig op de zenuwen begon te werken. Franse diplomatieke bronnen maken melding van “heftige” telefoongesprekken tussen de president en Von der Leyen. Om Von der Leyen ertoe aan te zetten zich zelf wat in te tomen, schoof Macron via de media de Italiaanse ex-premier en vroegere voorzitter van de Europese Centrale Bank, Mario Draghi, als de beste kandidaat naar voren om Ursula op te volgen. Het gaat ook om een politiek zwaargewicht, zodat deze actie van Macron op paniekvoetbal lijkt. Een probleem is ook, dat Draghi nooit te kennen heeft gegeven Commissie voorzitter te willen worden. Tenminste openlijk niet.

Groene staatsgreep

Om de boeren toch te paaien, begon Ursula met een gedeeltelijke afbraakoperatie van de gehate Green Deal van Timmermans door “zijn” pesticiden-voorstel (volledig verbod binnen enkele jaren) in te trekken en door met frisse tegenzin ermee akkoord te gaan dat “zijn” toch al uitgeklede EU-natuurherstelwet in de ijskast belandde, vanwaar ze normaal ten grave zou worden gedragen.

Maar doordat de Oostenrijkse groene minister van milieu, Leonora Gewessler, afgelopen maandag in Brussel tijdens de vergadering van de EU-milieuministers het officiële Oostenrijkse regeringsstandpunt (namelijk onthouding) aan haar laars lapte en voor de natuurherstelwet stemde, werd ze goedgekeurd. Deze “ staatsgreep” van de groenen leidde bijna tot een regeringscrisis in Wenen en nieuwe verkiezingen in Oostenrijk. Maar de christendemocratische bondskanselier Karl Nehammer besloot het hoofd koel te houden omdat het Alpenland in september toch al parlementsverkiezingen houdt. Maar Gewessler heeft wel een strafklacht aan haar broek wegens machtsmisbruik en schending van de Grondwet. De regering in Wenen heeft zich ook tot het Europese Hof van Justitie in Luxemburg gewend om de natuurherstelwet te laten annuleren.

Lijstje schandalen mag er zijn

Het lijstje schandalen en incidenten met Von der Leyen is niet niks. Zij is ook de laatste maanden en weken nog verschillende keren in opspraak gekomen. Daar is  Pfizergate, de sms-affaire waarover ze elke transparantie blijft weigeren. Die komt erop neer dat ze tijdens de Covid pandemie in het geheim tientallen sms’jes met Pfizerbaas Albert Bourla uitwisselde over levering van vaccins. Ze sloot helemaal zonder overleg met haar collega’s in de Commissie en zonder medeweten van de EU-lidstaten twee lucratieve miljardencontracten af met Bourla. Die hele handel is op een gigantische miljardenflop uitgedraaid, die de EU-lidstaten en het Europees Parlement met de mantel der liefde hebben bedekt. Zelfs klachten bij rechtbanken hebben tot nu toe niets opgeleverd tegen deze gladde aal in onberispelijk mantelpak, dat mogelijk in sommige landen (Noord-Korea, Rusland, China en in Zuidoost-Azië  al zou zijn vervangen door een gestreept gevangenispakje. Ook naar de precieze inhoud van het sms-verkeer blijft het raden want Ursula blijft zwijgen als het graf. Haar eerdere uitleg, verwoord door haar communicatiedienst,  dat ze zijn uitgewist, gelooft geen hond. Mochten ze ooit opduiken bij een server, dan hangt mevrouw Von der Leyen, arts en viroloog van opleiding, getrouwd en moeder van 7 kinderen en voor haar komst naar Brussel, waar ze 65 jaar geleden geboren werd, minister van defensie in Duitsland, waar zij wegens een financieel schandaal moest opstappen.

Oorlogstaal

Tot het lijstje met schandalen behoort ook Piepergate ofwel de omstreden promotie van Markus Pieper, een bevriende partijgenoot, tot Europees mkb-gezant, waarbij twee vrouwelijke kandidaten, die bij de selectie hoger waren geëindigd, door Ursula terzijde werden geschoven en waarbij ze haar eigen bezwaren tegen dit soort misstanden overboord gooide. Pieper redde Ursula uit haar benarde positie door zijn baantje “vrijwillig” op te geven voordat hij ermee begonnen was. Voorts waren er Ursula’s  zwaar omstreden persoonlijke toezeggingen aan president Zelenski inzake een snel EU- en NAVO-lidmaatschap voor Oekraïne waarvoor ze door verschillende EU-leiders werd teruggefloten en haar voortdurende oorlogstaal in plaats van ook eens te pleiten voor vredesonderhandelingen, wat je van een moeder van 7 kinderen zou mogen verwachten.

Minachting

Wanneer je naar de taalomschrijving kijkt voor de Commissievoorzitter is Von der Leyen haar boekje toch wel flink te buiten gegaan. Ze heeft zich – met minachting voor de bestaande regels en gewoonten-  buitensporig met het buitenlands- en veiligheidsbeleid van de EU bemoeid en daarmee het werk van de voorzitter van de Europese Raad en van de hoge vertegenwoordiger voor het buitenlands beleid van de EU bemoeilijkt. Achteraf aan Michel en Borrel verwijten dat zij niet wilden samenwerken met Von der Leyen, is gezien haar niet zo rechte parcours op zijn minst overdreven.

Vraag is niet alleen of de GroenLinks PvdA maar een flink deel van de socialistische fractie in het Europees Parlement dit allemaal voor zoete koek zullen en haar kandidatuur om zich zelf op te volgen als Commissievoorzitter zullen blijven steunen?

In het takenpakket staat tenslotte nog dat de Commissievoorzitter zijn/haar koers voor de ontwikkeling van de Europese Unie, zowel voor de andere leden van de Commissie als voor de Commissie in haar geheel uitstippelt en daarover voorstellen doet. Het bijeenroepen en voorzitten van de vergaderingen van de Commissie en het vertegenwoordigen van de Commissie behoort ook tot haar takenpakket. In die functie neemt zij voor bijvoorbeeld deel aan de bijeenkomsten van de Europese Raad en de belangrijkste debatten in het Europees Parlement en de vergaderingen van de vakministers van de Europese Unie. Ook aan het samenstellen (samen met de EU-ministerraad en de lidstaten) van de overige leden van een nieuwe Europese Commissie neemt zij deel, terwijl als voorzitter eindverantwoordelijk is voor de portefeuilleverdeling, waarvoor de lidstaten wel hun voorkeur kenbaar mogen maken.

Weer eens teruggefloten

Maar Ursula wilde afgelopen maandag het onderste uit de kan en werd prompt teruggefloten door voorzitter Charles Michel van de Europese Raad van regeringsleiders en staatshoofden. Die hadden op 17 juni een diner in Brussel waar werd gesproken over de opvolging van Ursula, die vond dat ze daarbij aanwezig moest zijn. Maar Michel en Ursula kunnen sedert het beruchte sofa-incident in Turkije niet meer samen door de zelfde deur en ….. in de lift. Een medewerker Michel getuigt: “Ze nemen nooit de zelfde lift, maar als het dreigt te gebeuren neemt mevrouw prompt de trap.” Kortom, Michel stuurde Ursula geen uitnodiging voor het dinertje “omdat het over haar kandidatuur ging”. Waarbij hij wel even vergat te zeggen dat het ook over zijn opvolging ging als voorzitter van de Europese Raad en van de hoge vertegenwoordiger voor het buitenlands beleid van de EU, de Spanjaard Borrel. Na afloop van het etentje bleek dat er niets werd beslist over welke benoeming ook. Dat is geen verrassing omdat dit formeel beslist zal worden door de Europese leiders tijdens hun topoverleg eind volgende week in Brussel. Na het etentje van maandag zwaaide een Hongaarse diplomaat met een briefje met een bevestiging van de namen die sedert enkele dagen de ronde doen in Brussel.: Von der Leyen blijft wanneer ze het Europees Parlement achter zich krijgt, Costa in de plaats van Borrel en Kallas voor Michel.